Jan Wasilkowski
Urodzony 11 V 1898 w Sławkowie. Studia na UJ (1917–1923), Uniwersytecie Wiedeńskim i Uniwersytecie w Nancy. Doktorat (1923), drugi doktorat w Nancy (1929). Habilitacja (1929). Asystent na UW (1924), docent, profesor (1936). Kierownik Katedry Prawa Cywilnego, później Prawa Cywilnego Porównawczego. Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UW (1947–1949), rektor UW (1950–1952).
Prawnik; specjalista w dziedzinie prawa cywilnego; współtwórca polskiego ustawodawstwa. Członek Komisji Kodyfikacyjnych, najpierw w II RP (od 1933), a potem w PRL, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej przy Ministrze Sprawiedliwości (1956–1968).
Sędzia (1948–1950) i Prezes Sądu Najwyższego (1956–1967).
Poseł na Sejm PRL III, IV i V kadencji, przewodniczący Sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.
Członek PAN (1952).
Zmarł 14 VIII 1977 w Warszawie.
Zagadnienie waloryzacji zobowiązań prywatno-prawnych, Warszawa 1926–1927; Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 1951; Prawo własności w PRL. Zarys wykładu (współautor: M. Madey), Warszawa 1969; Pojęcie własności we współczesnym prawie polskim, Warszawa 1972.
M. Kaliński, Jan Wasilkowski 1898–1977, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808–2008, Warszawa 2008.
Profesor Jan Wasilkowski był znanym polskim prawnikiem, jednym z najwybitniejszych cywilistów, a także politykiem związanym z lewicą1.
Urodził się 11 maja 1898 roku w Sławkowie koło Dąbrowy Górniczej. Zmarł 14 sierpnia 1977 roku w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Ulica Jana Wasilkowskiego znajduje się w Warszawie w dzielnicy Ursynów, w pobliżu ulicy Komisji Edukacji Narodowej. Małżonką Jana Wasilkowskiego była Zofia Gawrońska-Wasilkowska, w latach 1948–1955 i 1958–1981 sędzia Sądu Najwyższego, w latach 1956–1957 Minister Sprawiedliwości, początkowo związana z lewicą, później działaczka Solidarności.
Jan Wasilkowski uczestniczył w wojnie polsko-radzieckiej w 1920 roku i w kampanii wrześniowej w 1939 roku. W czasie II wojny światowej był jeńcem w Oflagu VI B Dössel. Po wojnie związał się z lewicą. Był członkiem PPS, od 1948 roku PZPR, w latach 1959–1969 pełnił funkcję zastępcy członka i członka KC PZPR. Był posłem na Sejm PRL III, IV i V kadencji, przewodniczył Sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. W latach 1956–1967 był Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego. Został odznaczony wieloma orderami, m.in. Orderem Sztandaru Pracy I Klasy oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
W latach 1917–1923 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, który ukończył, uzyskując stopień doktora prawa. Pobierał nauki również na Uniwersytecie Wiedeńskim i Uniwersytecie w Nancy. W 1929 roku otrzymał drugi doktorat prawa, tym razem w Nancy. W tym samym roku uzyskał też stopień doktora habilitowanego. Od 1952 roku był członkiem Polskiej Akademii Nauk i kierownikiem Zakładu Nauk Prawnych PAN. Później sprawował też funkcje sekretarza naukowego Wydziału Nauk Społecznych PAN, dyrektora Instytutu Nauk Prawnych PAN, przewodniczącego Komitetu Nauk Prawnych PAN oraz członka rzeczywistego PAN. W 1965 roku został doktorem honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze i Uniwersytetu Wrocławskiego.
W latach 1924–1967 Jan Wasilkowski był związany z Uniwersytetem Warszawskim, początkowo jako asystent w Katedrze Prawa Cywilnego, później docent. W 1936 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1947 roku profesorem zwyczajnym. Był wieloletnim kierownikiem najpierw Katedry Prawa Cywilnego, a potem Katedry Prawa Cywilnego Porównawczego. W latach 1947–1949 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa i Administracji UW, a w latach 1950–1952 rektora Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie jego kadencji rozpoczęto tworzenie galerii portretów rektorów w Pałacu Kazimierzowskim.
Jan Wasilkowski był wieloletnim członkiem Komisji Kodyfikacyjnej, najpierw w II Rzeczypospolitej (od 1933 roku), a następnie w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W latach 1956–1968 przewodniczył Komisji Kodyfikacyjnej przy Ministrze Sprawiedliwości. Był głównym referentem kodeksu cywilnego oraz (wspólnie z Aleksandrem Wolterem) kodeksu rodzinnego i opiekuńczego2.
Jest autorem wielu publikacji naukowych (w językach polskim i francuskim), dotyczących zwłaszcza zagadnień kodyfikacji prawa cywilnego w Polsce, nominalizmu i waloryzacji oraz prawa rzeczowego3. Szczególnie wartościowe są jego prace o prawie własności.
Profesor dokonał przede wszystkim rozróżnienia między własnością w znaczeniu ekonomicznym i prawnym (konstytucyjnym i cywilistycznym), podkreślając zresztą, że definiowanie pojęć ekonomicznych nie jest rzeczą cywilisty. Przyjął, że własnością w znaczeniu ekonomicznym są wszelkie historycznie określone formy dysponowania4 – w interesie dysponenta – środkami produkcji oraz pochodne w stosunku do nich formy dysponowania produktem5. Stwierdził następnie, że klasową treść własności warunkuje fakt, kto jest jej dysponentem, a więc w czyim interesie są podejmowane dyspozycje przedmiotem własności. Na przykład fakt, czy dysponentem środków produkcji jest jednostka lub organizacja działająca w interesie prywatnym (w szczególności spółka kapitalistyczna), czy państwo socjalistyczne, rozstrzyga o tym, czy te środki produkcji są wykorzystywane w celu osiągnięcia zysku dla dysponenta, czy do zaspokojenia potrzeb społecznych. Według proponowanej przez Jana Wasilkowskiego tezy, właścicielem w znaczeniu ekonomicznym jest więc ten, kto ma rzeczywistą możność dysponowania w swoim interesie danym dobrem majątkowym, bez względu na to, w jaką formę prawną zostaje przyobleczona ekonomiczna przynależność tego dobra do osoby dysponenta, który nie zawsze jest właścicielem w znaczeniu formalnoprawnym6.
Odnosząc się do prawnej definicji własności, Jan Wasilkowski podkreślał, że w ujęciu Konstytucji PRL własność jest synonimem mienia. Pojęcia: własność i mienie mają w Konstytucji ten sam zakres. Konstytucyjne pojęcie własności obejmuje zatem wszelkie prawa majątkowe, które przysługują całemu narodowi w osobie Państwa Ludowego bądź innej osobie. Własność w rozumieniu Konstytucji jest prawnym wyrażeniem ogółu społecznych form apropriacji dóbr majątkowych wszelakiego rodzaju albo prawnym wyrażeniem wszelkich form przynależności ekonomicznej jakiegokolwiek dobra majątkowego do określonego podmiotu (jednostki, grupy jednostek lub całego narodu)7. Zakres własności w rozumieniu prawa cywilnego jest – według Jana Wasilkowskiego – znacznie węższy. Stanowi on wyraz prawny tylko jednej społecznej formy apropriacji, mianowicie tej, w której obrębie i za której pośrednictwem następuje możliwie pełne zawłaszczanie przedmiotów materialnych (art. 140 w związku z art. 45–50 Kodeksu cywilnego)8.
W okresie Polski Ludowej podstawowe znaczenie miała własność państwowa, rozumiana jako własność całego narodu (ogólnonarodowa)9. Obowiązywała w tym zakresie zasada jedności własności państwowej10, znajdująca podstawę prawną w dawnym art. 128 Kodeksu cywilnego, którego twórcą i głównym komentatorem był Jan Wasilkowski. Zgodnie z § 1 wspomnianego artykułu „Socjalistyczna własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługuje niepodzielnie Państwu”. Jan Wasilkowski podkreślał, że omawiana zasada jest w prawie socjalistycznym odzwierciedleniem ekonomicznej i politycznej konieczności planowego zarządzania mieniem ogólnonarodowym, wyrazem centralizmu demokratycznego w dziedzinie kierowania gospodarką socjalistyczną. Stanowi ona również odzwierciedlenie jedności władzy politycznej państwa socjalistycznego i przysługujących temu państwu uprawnień właściciela. Nie narusza tej zasady nadanie przedsiębiorstwom państwowym i wielu innym państwowym jednostkom organizacyjnym osobowości prawnej. Państwowe osoby prawne nie mają bowiem w stosunku do zarządzanych przez nie składników mienia ogólnonarodowego samoistnych uprawnień, które by mogły być przeciwstawiane własności państwowej. Kodeks cywilny wyrażał to w następujący sposób: „W granicach swej zdolności prawnej państwowe osoby prawne wykonywają w imieniu własnym, względem zarządzanych przez nie części mienia ogólnonarodowego, uprawnienia płynące z własności państwowej” (art. 128 § 2)11. Stanowisko to było podzielane przez Sąd Najwyższy, który m.in. w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z 16 października 1961 roku, 1 CO 20/6112 stwierdził, że „Zgodnie z art. 8 Konstytucji mienie ogólnonarodowe należy do całego narodu, a ponieważ naród reprezentowany jest przez Państwo, mienie to z punktu widzenia prawa cywilnego jest własnością Państwa, a nie poszczególnych organizacji państwowych. W ten sposób Konstytucja wypowiada przyjętą u nas już poprzednio zasadę jednolitego funduszu własności państwowej”.
Jan Wasilkowski stwierdzał dalej, że osobowość prawna państwowych jednostek organizacyjnych, sprawujących zarząd nad częściami mienia ogólnonarodowego, ma istotne znaczenie prawno-organizacyjne, ponieważ pozwala nadać stosunkom majątkowym między tymi jednostkami charakter stosunków cywilnoprawnych. W szczególności umożliwia ona przyobleczenie zachodzącej między nimi wymiany dóbr i usług w formę stosunków umownych, co w obecnym stadium rozwoju gospodarki socjalistycznej jest uważane za istotny element prawidłowej realizacji planów gospodarczych oraz kontroli ich wykonania. Ma to przede wszystkim znaczenie dla przedsiębiorstw państwowych, które stanowią podstawową formę organizacyjną działalności państwa w dziedzinie produkcji socjalistycznej. Dzięki cywilistycznej kategorii osobowości prawnej staje się również możliwe urzeczywistnienie zasady, że odpowiedzialność przedsiębiorstw państwowych z tytułu zaciągniętych przez nie zobowiązań ogranicza się do przydzielonych im części mienia ogólnonarodowego oraz zasady, że przedsiębiorstwa państwowe nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa (art. 40 Kodeksu cywilnego)13.
Zdaniem Jana Wasilkowskiego, gdyby odrzucić omawianą zasadę, trzeba by w konsekwencji uznać przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki organizacyjne za właścicieli przydzielonych im oraz nabytych przez nie środków trwałych i obrotowych. Trzeba by wtedy chyba uznać za właściciela kolektyw pracowników danej jednostki organizacyjnej. Koncepcja ta została już przed laty odrzucona przez polskie kierownictwo polityczne14.
Polemika z przedstawioną tu w ogólnym zarysie koncepcją Jana Wasilkowskiego rozumienia zasady jedności własności państwowej z pewnością była utrudniona, skoro odwoływał się on w równym stopniu do argumentów natury prawnej, jak i politycznej (do podstaw ustroju oraz do wypowiedzi ówczesnego kierownictwa partyjnego)15. Jednakże w opozycji do tej koncepcji część polskiej doktryny prezentowała odmienną interpretację art. 128 Kodeksu cywilnego. Zwolennicy tzw. nurtu „własnościowego”16 podkreślali, że zasada jedności własności państwowej oznacza, że w znaczeniu ekonomicznym i konstytucyjnym państwo było właścicielem zarówno państwowych osób prawnych, jak i mienia znajdującego się w ich dyspozycji, zaś w znaczeniu cywilistycznym państwowe osoby prawne były właścicielami takiego mienia17. Zwolennicy natomiast nurtu kompromisowego uważali, że państwo jest podmiotem mienia w znaczeniu zarówno ekonomicznym, jak i cywilistycznym. Państwowym osobom prawnym przysługiwało zaś do wydzielonego im mienia szczególnego rodzaju prawo podmiotowe, inne niż prawo własności, nazywane prawem zarządu, operatywnego zarządu (na wzór prawa radzieckiego), użytkowania itp.18
Na mocy ustawy z 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny19 art. 128 tegoż kodeksu otrzymał następujące brzmienie: „Własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługuje Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym”. W doktrynie zmianę tę rozumiano albo jako przyznanie państwowym osobom prawnym prawa własności do wszelkich składników znajdujących się w ich zarządzie, albo jako przyznanie takim osobom zdolności prawnej do nabywania prawa własności w przyszłości20. Spór ten został rozstrzygnięty w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1991 roku, III CZP 38/9121. Zgodnie z sentencją tej uchwały (w części dotyczącej art. 128 Kodeksu cywilnego), „Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11) zniesiona została zasada, że jedynie Skarbowi Państwa może przysługiwać prawo własności mienia państwowego, w wyniku czego państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną w zakresie nabywania składników majątkowych na własność. Zmiana art. 128 Kodeksu cywilnego dokonana tą ustawą nie spowodowała przekształcenia przysługujących państwowym osobom prawnym – z mocy przepisów Kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych – uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostających w ich zarządzie w dniu wejścia w życie wymienionej ustawy”. Natomiast w uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy, odnosząc się do art. 128 Kodeksu cywilnego w pierwotnym brzmieniu, podkreślił, że „Państwo [...] było jedynym właścicielem całego mienia państwowego i zachowało w stosunku do tego mienia pełnię uprawnień właściciela, niezależnie od tego, w czyim zarządzie mienie to się znajdowało. Państwo zachowało uprawnienia właścicielskie także co do mienia znajdującego się w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego, a więc odrębnej od Skarbu Państwa osoby prawnej. W tym wyrażała się zasada jednolitego funduszu własności państwowej. Kodeks cywilny w istocie tylko usankcjonował wywiedzioną teoretycznie z Konstytucji zasadę jednolitej własności państwowej”.
Artykuł 128 Kodeksu cywilnego został uchylony (wraz z art. 126, 127 i 129–135) przez ustawę z 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny22, która weszła w życie 1 października 1990 roku. Oczywiście również ta ustawa nie uwłaszczyła państwowych osób prawnych, co już wkrótce znalazło potwierdzenie w ustawie z 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, która weszła w życie 5 grudnia 1990 roku23. Według art. 2 ust. 1 tej ustawy (w pierwotnym brzmieniu), „Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego), z wyjątkiem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, będące w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa, stają się z tym dniem z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego. Nie narusza to praw osób trzecich. Uprawnienia państwowych gospodarstw rolnych do będących w dniu wejścia w życie ustawy w ich zarządzie gruntów stanowiących własność Państwa reguluje odrębna ustawa”. Regulacja ta oznacza, po pierwsze, że przed wejściem w życie omawianej ustawy grunt będący w zarządzie państwowej osoby prawnej stanowił własność albo Skarbu Państwa, albo właściwej gminy (związku międzygminnego)24, co wynika expressis verbis z treści przepisu. Po drugie, oczywiste jest zatem, że wcześniej grunt nie mógł stanowić własności państwowej osoby prawnej, chyba że taka osoba nabyła go po dniu wejścia w życie ustawy z 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (tak wyraźnie stanowi art. 3 ustawy z 29 września 1990 roku). Po trzecie, może już wydawać się paradoksalne, państwowa osoba prawna nabyła 5 grudnia 1990 roku z mocy prawa nie własność, ale tylko prawo użytkowania wieczystego gruntu (zob. art. 232 i nast. Kodeksu cywilnego). Po czwarte, zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z 29 września 1990 roku, „Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach, o których mowa w ust. 1, stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego), będących w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie osób prawnych, stają się z tym dniem z mocy prawa własnością tych osób. Nabycie własności przez te osoby następuje odpłatnie, jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych”. W tym wypadku państwowa osoba prawna nabywała już wprawdzie własność budynku, innego urządzenia lub lokalu, co jednak stanowi tylko konsekwencję obowiązywania w polskim prawie regulacji zamieszczonej w art. 235 Kodeksu cywilnego25. Poza tym rozważane nabycie w niektórych wypadkach mogło być odpłatne.
Polski ustawodawca w latach 1989–1990 potwierdził więc trafność koncepcji Jana Wasilkowskiego wyjaśniającej istotę zasady jedności własności państwowej26. Wprawdzie wspomniana zasada została wtedy usunięta z polskiego prawa, jednak było to konsekwencją zmiany ustroju, czego przecież nie przewidział nie tylko profesor Jan Wasilkowski.
1Informacje biograficzne o profesorze Janie Wasilkowskim zawierają w szczególności następujące publikacje: W. Czachórski, L. Kurowski, A. Łopatka, M. Rybicki, Dla uczczenia pracy naukowej i kodyfikacyjnej Profesora Jana Wasilkowskiego, „Studia Prawnicze” 1970, nr 26–27, Zeszyt specjalny wydany dla uczczenia pracy naukowej i kodyfikacyjnej Profesora Jana Wasilkowskiego; Jubileusz profesora Jana Wasilkowskiego, „Państwo i Prawo” 1971, nr 5; W. Czachórski, Jan Wasilkowski 1898–1977, „Państwo i Prawo” 1977, nr 10; Jan Wasilkowski (1898–1977), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1977, nr 10; Tradycja prawa. Rozmowa z profesor Katarzyną Sójką-Zielińską – Kierownikiem Katedry Powszechnej Historii Państwa i Prawa WPiA Uniwersytetu Warszawskiego, „Edukacja Prawnicza” 2001, nr 2; M. Kaliński, Jan Wasilkowski 1898–1977, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808–2008, Warszawa 2008; R. Gawkowski, Poczet rektorów. Jan Wasilkowski. Rektor czasów stalinowskich, „Uniwersytet Warszawski. Pismo uczelni”, nr 4 (59), październik 2012.
2Zob. W. Czachórski, Przebieg prac nad kodyfikacją prawa cywilnego PRL, „Studia Prawnicze” 1970, nr 26–27, Zeszyt specjalny wydany dla uczczenia pracy naukowej i kodyfikacyjnej Profesora Jana Wasilkowskiego, s. 5 i nast.
3Zob. I. Kuczyńska, Zestawienie prac naukowych prof. dr. Jana Wasilkowskiego 1926–1969, „Studia Prawnicze” 1970, nr 26–27, Zeszyt specjalny wydany dla uczczenia pracy naukowej i kodyfikacyjnej Profesora Jana Wasilkowskiego, s. 349–351.
4Pod pojęciem „dysponowania” Jan Wasilkowski rozumiał zarówno sferę dyspozycji faktycznych, jak i sferę dyspozycji w znaczeniu prawnym.
5Jan Wasilkowski krytycznie przy tym odnosił się do definicji własności formułowanych przez współczesnych mu ekonomistów polskich, zwłaszcza Oskara Langego.
6J. Wasilkowski, Prawo własności w PRL. Zarys wykładu (opracowane przy współudziale M. Madeya), Warszawa 1969, s. 7–8; idem, Pojęcie własności we współczesnym prawie polskim, Warszawa 1972, s. 13–15.
7J. Wasilkowski, Prawo własności..., op. cit., s. 13; idem, Pojęcie własności..., op. cit., s. 30.
8Idem, Prawo własności..., op. cit. s. 14; idem, Pojęcie własności..., op. cit., s. 31.
9Idem, Prawo własności..., s. 27; idem, Pojęcie własności..., op. cit., s. 62.
10Idem, Rozdział III. Formy własności, [w]: System prawa cywilnego, t. II, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, Ossolineum 1977, s. 67 i nast. Jan Wasilkowski wcześniej pisał o „zasadzie jedności mienia ogólnonarodowego” (Prawo własności..., op. cit., s. 28 i nast.) i o „zasadzie jedności socjalistycznej własności państwowej” (Pojęcie własności..., op. cit., s. 99 i nast.).
11Idem, Prawo własności..., op. cit., s. 30; idem, Pojęcie własności..., op. cit., s. 100–101.
12Orzecznictwo Izby Cywilnej Sądu Najwyższego 1962, nr II, poz. 41.
13J. Wasilkowski, Prawo własności..., op. cit., s. 30–31; idem, Pojęcie własności..., op. cit., s. 101–102.
14Jan Wasilkowski (Prawo własności..., op. cit., s. 3–32; Pojęcie własności..., op. cit., s. 103–104) powołał się tu na następującą wypowiedź I sekretarza KC PZPR, Władysława Gomułki, w referacie wygłoszonym na IX Plenum Komitetu Centralnego drugiej kadencji („Nowe Drogi” 1957, nr 6, s. 10–11): „Gdyby każda fabryka stała się grupową, niejako spółdzielczą własnością robotników, wówczas w pełni, tylko z gorszymi skutkami, zagrałyby wszystkie prawa rządzące gospodarką kapitalistyczną”.
15W. Pańko (O prawie własności i jego współczesnych funkcjach, Katowice 1984, s. 27–28) określał taki sposób podejścia do badanej problematyki nurtem „ideologiczno-ustrojowym”.
16Ibidem.
17Zob. M. Bednarek, Przemiany własności w Polsce. Podstawowe koncepcje i konstrukcje normatywne, Warszawa 1994, s. 107–108 i powołaną tam literaturę.
18Ibidem.
19Dz. U. Nr 3, poz. 11.
20Zob. M. Bednarek, Przemiany własności..., op. cit., s. 107–108 i powołaną tam literaturę.
21„Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 1991, nr 10–12, poz. 118.
22Dz. U. Nr 55, poz. 321.
23Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.
24Gmina lub związek międzygminny nabyły z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. własność niektórych gruntów, stanowiących przed tym dniem własność Skarbu Państwa, na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, Dz. U. Nr 32, poz. 191 ze zm.
25„Art. 235. § 1. Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. § 2. Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym”.
26Tak zwana koncepcja kompromisowa (zob. przypis 18) była bowiem nie tylko sztuczna, ale przede wszystkim, jak się zdaje, sprzeczna z prawem. Inne niż własność prawo podmiotowe, które rzekomo miałoby przysługiwać państwowej osobie prawnej, musiałoby bowiem przybierać postać quasi-prawa rzeczowego, gdy tymczasem lista takich praw jest w Polsce zamknięta (zasada numerus clausus praw rzeczowych).