Działalność Wydziału Lekarskiego wznowiono wkrótce po zakończeniu Powstania Warszawskiego. Zajęcia przeniesiono na tereny mniej zniszczonej Pragi – prowadzono je w szpitalu Przemienienia Pańskiego, mieszczącym się wtedy w dużym budynku szkoły powszechnej przy ulicy Boremlowskiej. Mówiono wówczas, że studiuje się w tzw. Akademii Boremlowskiej lub po prostu na Boremlowie. Ukonstytuowała się Rada Wydziału z profesorem Tadeuszem Butkiewiczem na czele. Szybko podjęto decyzję o rozpoczęciu zajęć studenckich i to praktycznie dla wszystkich lat. Prowadzono je w różnych budynkach na Pradze i Grochowie, gdyż przy ulicy Boremlowskiej zmieściły się tylko cztery katedry: obie Kliniki Chirurgiczne – docenta Tadeusza Butkiewicza i docenta Jana Mossakowskiego, Klinika Chorób Wewnętrznych docenta Zdzisława Michalskiego i Klinika Neurologiczna kierowana przez neurochirurga Aleksandra Domaszewicza. Po pewnym czasie część zakładów zaczęła przenosić się do domów przy ulicy Oczki. Przede wszystkim odbudowano budynek medycyny sądowej i gmach Collegium Anatomicum; stosunkowo mniej były zniszczone pomieszczenia klinik Szpitala Dzieciątka Jezus. Duży ciężar w tej odbudowie wzięli na siebie studenci Uniwersytetu. Dzięki temu szybko rozpoczął pracę Zakład Medycyny Sądowej oraz poszczególne zakłady wprowadzone do gmachu Anatomicum: przede wszystkim Anatomii Prawidłowej i Topograficznej oraz Anatomii Patologicznej, a także Histologii i Embriologii; na terenie budynku znalazł się też na okres 10 lat Zakład Chirurgii Operacyjnej i Anatomii Topograficznej (przedwojenna placówka kierowana przez Leona Kryńskiego, po wojnie przejęta przez Jana Zaorskiego). W sierpniu 1945 roku dziekanat Wydziału Lekarskiego i sukcesywnie zakłady przedmiotów teoretycznych zaczęły przenosić się na teren Uniwersytetu do gmachu medycyny doświadczalnej przy Krakowskim Przedmieściu. Były to zakłady: Fizjologii, Chemii Ogólnej i Fizjologicznej oraz Patologii Ogólnej i Doświadczalnej. Dopiero w 1948 roku powrócił tu, na swoje dawne miejsce, Zakład Farmakologii Eksperymentalnej.

Dziekanami Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego w okresie powojennym byli Tadeusz Butkiewicz (1944/1945), Franciszek Czubalski (1945–1947), Antoni Dobrzański (1947–1949) i Marcin Kacprzak (1949/1950). Ponadto profesor Czubalski pełnił godność rektora Uczelni w latach 1947–1949.

Tadeusz Butkiewicz (1881–1972) kierował I Katedrą i Kliniką Chirurgiczną od 1944 roku (od 1946 roku jako profesor nadzwyczajny). Był twórcą nowoczesnej polskiej szkoły chirurgii dróg żółciowych, autorem podręcznika Chirurgii przypadków nagłych (1939), wznowionego w trzech tomach w latach 1952–1956. Utrzymywał kontakty osobiste z największymi chirurgami okresu międzywojennego: Augustem Bierem, Antonem von Eiselsbergiem, René Lerichem i Ferdinandem Sauerbruchem. Antoni Dobrzański (1893–1953) kierował jako profesor nadzwyczajny Katedrą i Kliniką Otolaryngologiczną. Był w Polsce pionierem stosowania penicyliny w chorobach uszu, gardła i krtani. Uchodził za świetnego operatora, zwłaszcza w zakresie zabiegów plastycznych krtani, nosa, twarzy i uszu. Marcin Kacprzak (1888–1968) w latach 1947–1950 kierował Katedrą Higieny Ogólnej z tytułem profesora zwyczajnego. Wprowadził w Polsce nowoczesne badania z zakresu socjologii medycyny – stosowanie ankiet, wywiadów i analiz statystycznych. Główną pracą w jego dorobku była Epidemiologia ogólna (1956), monografia wszystkich najważniejszych zagadnień epidemiologicznych, ujmowanych od strony klinicznej, historyczno-społecznej i filozoficznej. W 1957 roku został członkiem honorowym American Public Health Association oraz otrzymał medal im. Leona Barnarda Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

W 1950 roku wskutek decyzji politycznych z Uniwersytetu Warszawskiego, tak jak i z innych polskich uczelni, wyłączono kilka wydziałów. W Warszawie z kierunków teologicznych utworzono Akademię Teologii Katolickiej i Chrześcijańską Akademię Teologiczną, Wydział Weterynaryjny włączono do Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, a z Wydziałów Lekarskiego i Farmaceutycznego utworzono Akademię Lekarską, której nazwę po kilku miesiącach zmieniono na Akademię Medyczną. Spoglądając dziś na herb uniwersytecki, ten z czasów Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (choćby nad bramą przy Krakowskim Przedmieściu, prowadzącą na teren uczelni), widzimy orła w koronie – symbol niepodległego państwa, otoczonego pięcioma gwiazdami. Każda z nich oznacza Wydział z czasów pierwszego pełnowydziałowego uniwersytetu w stolicy: Teologiczny, Prawno-Administracyjny, Lekarski, Filozofii oraz Sztuk Pięknych. Trzech z tych dyscyplin dziś już nie ma w ciele Uniwersytetu. Tradycjonaliści powiedzieliby być może, że trzy z tych gwiazd uleciały gdzieś w przestrzeń. Ale to nie tak. W 1950 roku do nowo powołanej uczelni przeszli niemal in corpore profesorowie uniwersyteccy z Wydziałów Lekarskiego i Farmaceutycznego i to oni zapełnili ją myślą, twórczością naukową i pracą dydaktyczną. Dzięki nim duch uniwersytecki zachował się w nowych murach. Ale nie tylko. Ogromna i chlubna tradycja uczelni, jej wielkie osiągnięcia i wspaniałe karty kulturowe i patriotyczne pozostały do dziś.

Bibliografia

 

1. T. Ostrowska, Wydział Akademicko-Lekarski Warszawski (1809–1817), [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, Warszawa 1990.

2. W. Stembrowicz, Krótki rys dziejów Wydziału Lekarskiego Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1816–1831), [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, Warszawa 1990.

3. M. Łyskanowski, Nauczanie medycyny w okresie międzypowstaniowym, [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, Warszawa 1990.

4. M. Łyskanowski, Akademia Medyko-Chirurgiczna (1857–1862), [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, Warszawa 1990.

5. A. Śródka, Wydział Lekarski Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, Warszawa 1990.

6. A. Śródka, Odrodzony Uniwersytet Warszawski, [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, Warszawa 1990.

7. R. Zabłotniak, Tajne Studia medyczne i Farmaceutyczne w Warszawie (1939–1945), [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka,Warszawa 1990.

8. W. Stembrowicz, A. Śródka, Powojenna działalność Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, [w:] Dzieje nauczania medycyny i Farmacji w Warszawie (1795–1950), red. M. Łyskanowski, A. Stapiński, A. Śródka, Warszawa 1990.

9. A. Śródka, Uczeni polscy XIX–XX stulecia, t. 1–4, Warszawa 1994–1998.

10. Z. Ruciński, J.H. Skalski, A. Śródka, Kardiologia w okresie zaborów, [w:] Dzieje kardiologii w Polsce na tle kardiologii światowej, red. J. Kuch, A. Śródka, Warszawa 2004.

11. A. Śródka, Kardiologia w II Rzeczpospolitej, [w:] Dzieje kardiologii w Polsce na tle kardiologii światowej, red. J. Kuch, A. Śródka, Warszawa 2004.

12. A. Karwowski, A. Śródka, Chirurgia w II Rzeczypospolitej, [w:] Zarys dziejów chirurgii polskiej, Warszawa 2011.