Przeciw oświeceniu. Saint-Martin w walce o sacrum

W myśli Saint-Martina (oraz wielu innych ezoterystów) można odnaleźć liczne ślady poglądów zawartych w pismach dawnych filozofów. Myślenie w kategoriach panwitalizmu nawiązuje do tradycji platońskiej i stoickiej, idea korespondencji powszechnej (zwłaszcza w postaci idei mikrokosmosu) była zawarta w nauczaniu Demokryta i Arystotelesa, poza tym można ją było odnaleźć u stoików. Poszukiwanie mądrości w świecie liczb było charakterystyczne dla pitagorejczyków i dla św. Augustyna. Zwracanie jednak szczególnej uwagi na rolę liczby cztery stało się chyba wyłączną domeną tradycji pitagorejskiej.

Profetyczna wizja poezji znajduje się w dialogu Ion, a koncepcja androgynizmu obecna jest w Uczcie. Św. Augustyn ogromną wagę przykładał do doktryny o wewnętrznym nauczycielu. Można zatem odnieść wrażenie, że ezoteryści na czele z Saint-Martinem postanowili zebrać w jedno liczne poglądy dawnych filozofów, które kultura nowożytna powoli, krok za krokiem, starała się skazywać na niebyt. Dlatego w ezoteryzmie dostrzegalne są oznaki konserwatywnego buntu przeciw nowoczesności, którą później utożsamiono z naturalistycznie zorientowanym oświeceniem.

Marek Nowak (ur. 1964) – dominikanin, pracownik Zakładu Filozofii Religii w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Swoje zainteresowania postacią Saint-Martina zawdzięcza poszukiwaniom dotyczącym źródeł romantyzmu polskiego. Pracę magisterską na temat Spinozy oraz pracę doktorską na temat Jana Władysława Dawida napisał pod kierunkiem prof. Stanisława Pieroga.
Interesuje się problematyką dialogu międzyreligijnego ze szczególnym uwzględnieniem dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. W Instytucie Filozofii prowadzi zajęcia z filozofii religii oraz (wraz z prof. Stanisławem Krajewskim) seminarium Filozofia dialogu międzyreligijnego, a także zajęcia na pedagogice, orientalistyce i germanistyce.