Taking Community Seriously? Communitarian Critiques of Liberalism

Jakiś czas temu wielu sądziło, że debata tzw. komunitarian z liberałami jest modą jednego sezonu i zniknie z horyzontu myśli społeczno-politycznej tak szybko, jak się pojawiła. Czas pokazał, że komunitaryzm to nie przelotna moda, ale stały punkt krajobrazu debat z zakresu ciągle żywych idei. Przyczyną tego stanu rzeczy jest istnienie niezmiennych niedociągnięć filozofii liberalnej, która przesadnie wydaje się opierać na założeniach indywidualistycznych, nie doceniając tym samym społecznego wymiaru istnienia człowieka, jego zakorzenienia we wspólnotach.

Niniejsza książka przedstawia i analizuje argumenty komunitariańskiej krytyki liberalizmu podejmowane przez pięciu kluczowych dla tej orientacji filozoficzno-społecznej autorów. Są to w kolejności ich omawiania: A. Etzioni, M. Walzer, M.J. Sandel, Ch. Taylor i A. MacIntyre. Choć nie wszyscy spośród nich identyfikują się z nazwą "komunitaryzm", łączy ich zainteresowanie zaniedbanymi współcześnie kwestiami wspólnotowymi w refleksji społeczno-politycznej oraz fakt udanego zwrócenia uwagi liberałów na pomijany najczęściej w ich refleksji wymiar wspólnoty.

Warto jednak zwrócić uwagę, że mimo wielu dobrze uzasadnionych punktów krytycznych wobec liberalizmu wymienieni tu filozofowie i socjologowie powielają pewne błędy, o które oskarżają swoich oponentów, apelując o społeczną równowagę i harmonię, zakładają istnienie nieusuwalnego konfliktu wartości i brak obiektywnego porządku moralnego, zdaniem liberałów właśnie uniemożliwiającego wyjście poza indywidualizm w kierunku głębszej wspólnoty. A zatem, choć w swoich rozważaniach komunitarianie traktują wspólnotę dużo poważniej niż liberałowie, można powiedzieć, że nie biorą jej dostatecznie poważnie, bo nie traktują jako możliwej i realnej.

Książka ukazała się wcześniej w języku polskim pod tytułem Biorąc wspólnotę poważnie? Komunitarystyczne krytyki liberalizmu (IFiS PAN, Warszawa 2004), ale obecne anglojęzyczne wydanie, oprócz przystępności dla czytelników zagranicznych, zawiera jeszcze dodatkowy walor wprowadzającej w obecny kontekst tematykę przedmowy oraz uaktualnionej bibliografii.

******

The author analyzes five communitarian critiques of liberalism, namely theories of A. Etzioni, M. Walzer, M. Sandel, Ch. Taylor, A. MacIntyre. The analysis proves that they accept certain liberal assumptions and do not take community seriously enough.

Keywords: communitarianism, liberalism, rights, autonomy, community, social order.

Dr Aneta Gawkowska – adiunkt w Katedrze Socjologii i Antropologii Obyczajów i Prawa Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego; stypendystka Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz Notre Dame University (USA); wykłada też w Collegium Civitas; autorka książki Biorąc wspólnotę poważnie? Komunitarystyczne krytyki liberalizmu, Warszawa 2004 i szeregu artykułów naukowych oraz współredaktorka (z P. Glińskim i A. Kościańskim) książki Teorie wspólnotowe a praktyka społeczna: obywatelskość, polityka, lokalność (IFiS PAN, Warszawa 2005); zainteresowania naukowe: filozofia społeczna i polityczna, nowy feminizm, teologia ciała.