Zmierzch kształcenia? Wybrane implikacje pedagogiczne filozofii Leo Straussa i Erica Voegelina

W prezentowanej książce autor analizuje wybrane uwarunkowania, jakim we współczesnej kulturze zachodniej podlega kształcenie oraz zwraca uwagę na niektóre pedagogiczne implikacje idei tworzących fundament dzisiejszej kultury europejskiej. Wykazuje, jak pozornie odległe od siebie aspekty naszej rzeczywistości warunkowane są przez dominujące obecnie wizje: człowieczeństwa, etyki i polityki.

Odwołując się do koncepcji wychowania rozumianego jako ludzka aktywność urzeczywistniająca swą istotę przede wszystkim przez kształcenie, autor chce zapytać: czy dominujący we współczesnej myśli zachodniej sposób opisu i uzasadniania fundamentalnych – nie tylko dla wychowania, ale właściwie dla całej kultury – pojęć, takich jak: istota człowieczeństwa, etyka, państwo, prawo, nie czyni sensowności kształcenia co najmniej trudną, a być może niemożliwą do teoretycznego uzasadnienia? [...]

Czy współczesny przedstawiciel kultury zachodniej potrzebuje kształcenia w znaczeniu, jakie przypisuje się greckiemu pojęciu "paideia" czy niemieckiemu słowu "Bildung"? Czy uznaje jeszcze potrzebę, a może nawet konieczność, kształtowania i formowania człowieczeństwa? [...]

Wydaje się, że istotę dzisiejszych dylematów edukacyjnych stanowi nie tyle problem braku skutecznych środków czy technik urzeczywistnienia określonego celu wychowawczego, ile raczej niespójność czy nawet wewnętrzna sprzeczność tegoż celu lub po prostu jego brak. Być może współczesnym dylematem wychowania jest nie tyle pytanie: jak coś osiągnąć, ale raczej bardziej fundamentalna kwestia: co osiągnąć? Odpowiedź na pytanie: kogo tak naprawdę chcemy wykształcić? – jawi się jako kwestia fundamentalna i warunkująca sensowność formułowania dalszych pytań i odpowiedzi dotyczących edukacji.

Ze Wstępu

Jan Rutkowski jest adiunktem w Zakładzie Filozoficznych Podstaw Pedagogiki na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się filozofią wychowania, szczególnie związkami pedagogiki z filozofią polityki i etyką. Jest autorem książki Filozofia polityczna arystotelizmu i neoliberalizmu a wychowanie (WUW 2003), w której analizuje podstawy współczesnego wychowania w perspektywie konkurencyjnych wizji człowieka i świata.