Lecznicze środki zabezpieczające stosowane wobec sprawców przestępstw popełnionych w związku z uzależnieniem

Autor prezentuje kierunki zmian postępowania ze skazanymi za przestępstwa popełnione w związku z uzależnieniem, przedstawia ewolucję środków zabezpieczających stosowanych wobec tego typu sprawców, ocenia trafność przyjętych rozwiązań ustawowych.

Pierwsze rozdziały poświęcone są analizie procesu włączania osób i środowisk zmarginalizowanych w obszar regulacji prawa karnego, jak również krystalizowania się pojęć niepoczytalności i poczytalności ograniczonej. W dalszej części znalazły się rozważania dotyczące kształtowania się systemu środków zabezpieczających na ziemiach polskich, a także usystematyzowanie strategii prawnej reakcji na zjawiska nadużywania alkoholu i innych środków odurzających.

Wobec znikomej wiedzy na temat faktycznego funkcjonowania tego typu środków autorowi zależało również na ukazaniu funkcjonowania w praktyce normy art. 96 Kodeksu karnego, która do 1 lipca 2015 roku stanowiła podstawę szczególnego postępowania ze sprawcami przestępstw popełnionych w związku z uzależnieniem. W książce zaprezentowano przebieg badań przeprowadzonych w wybranych sądach rejonowych w latach 2014–2015, przedstawiono analizę i interpretację ich wyników, w szczególności w zakresie praworządności, sprawności i efektywności wykonania środka zabezpieczającego z art. 96 k.k. Rezultaty te pozwoliły na pozytywną ocenę tak zaprojektowanej instytucji, ujawniły jednocześnie jej ograniczenia i realne trudności organizacyjne.

Badania zostały zilustrowane fragmentami z przeanalizowanych akt sądowych. Najważniejszymi problemami, które się z tym łączyły, były: zbieg władzy sądowej i medycznej przy sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (z dominującą w praktyce pozycją biegłych), ochrona praw osób izolowanych i możliwości ograniczania stosowania kar izolacyjnych przy jednoczesnym dostosowywaniu reakcji karnej do etiologii konkretnego czynu przestępczego.

Osobny rozdział został poświęcony nowelizacji Kodeksu karnego, która weszła w życie 1 lipca 2015 roku, ze szczególnym uwzględnieniem środków zabezpieczających. Podsumowanie zawiera wnioski na temat kierunku zmian postępowania ze skazanymi za przestępstwa popełnione w związku z uzależnieniem oraz ocenę trafności przyjętych rozwiązań ustawowych.

******

Medicinal security measures applicable to addicted offenders

The author presents the directions of changes in proceedings dealing with convicts for crimes committed in connection with addiction. He presents the evolution of security measures applied to these types of perpetrators, and assesses the accuracy of the adopted statutory solutions.

Keywords: criminal law, precautionary measures, medicalization of law, the relationship between an action and an addiction, forced addiction treatment, deprivation of liberty for an indefinite period.

Zobacz także:

Zagadnienie badawcze zostało opracowane kompleksowo, a było to niełatwe. Jest ono nadzwyczaj ważne zarówno dla nauki prawa karnego, jak i szerzej, dla nauk o politykach publicznych, a w szczególności polityki kryminalnej. […] Bardzo interesujące są wnioski wynikające z badań aktowych, w tym zaobserwowana regionalność stosowania przez sądy dawnego art. 96 k.k., wadliwe wykonanie, marginalizowanie zarówno na etapie wykonawczym, jak i w ogólnej polityce karania.
Z recenzji dr. hab. Adama Redzika, prof. UW

Praca autorstwa M. Tygielskiego […] jest interesującym opracowaniem naukowym z zakresu prawa karnego i polityki kryminalnej. Wypełnia ono lukę w tej dziedzinie, istniejącą przez lata […]. Jak słusznie zauważa Autor, nie może także zyskać akceptacji sytuacja, w której merytoryczna kontrola sądu nad opiniowaniem przez biegłego sprowadza się do powtórzenia konkluzji eksperckich. Niezależnie od wyników badań aktowych Autor wskazuje na niebezpieczeństwo związane z nieoznaczonością sankcji: jeśli skazany ma być przede wszystkim leczony, to kwestia proporcjonalności reakcji karnej schodzi na plan dalszy. Wyrok praktycznie nieoznaczony, który przesuwa na przyszłość rozstrzygnięcie o końcu kary-terapii, może stać się wyrokiem niesprawiedliwym – nieadekwatnym do stopnia zawinienia i charakteru popełnionego czynu, naruszającym zasadę równości wobec prawa. Zarówno przeprowadzona analiza dogmatyczna, jak i wyniki badań aktowych stanowią poparcie tez Autora. […] [R]ecenzowana praca […] stanowi ważne i wartościowe opracowanie z zakresu nauki polityki kryminalnej.
Z recenzji dr Barbary Błońskiej

Maciej Tygielski – urodził się w 1984 roku w Warszawie. W 2008 roku obronił pracę magisterską „Stanisław Walczak, promotor polskich reform więziennych w latach 1956–1969” i podjął pracę w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW. W 2012 roku uzyskał na Wydziale Prawa i Administracji UW stopień magistra prawa na podstawie pracy „Kara ograniczenia wolności. Współczesny obraz na podstawie orzecznictwa wybranych sądów”.

W swych badaniach koncentrował się na historii więziennictwa polskiego oraz zagadnieniach prawa i polityki penitencjarnej. Uczestniczył m.in. w programie badawczym „Przeszłość i perspektywy rozwojowe polityki penitencjarnej”, którego efektem była publikacja Profesor Stanisław Walczak. Promotor reform więziennictwa polskiego w latach 1957–1969 (red. wspólnie z Michałem Porowskim), w której zamieścił dwa artykuły: Stanisław Walczak (1913–2002). Szkic biograficzny i Reformy więzienne doby „małej stabilizacji” (wspólnie z Agnieszką Bieńkowską).

Opracował także życiorysy czterech penitencjarystów (Stanisława Patka, Walentego Piotra Miklaszewskiego, Bronisława Wróblewskiego i Stanisława Walczaka), które ukażą się w opracowywanym w Zakładzie Prawa i Polityki Penitencjarnej UW „Poczcie polskich penitencjarystów”. Jest również autorem artykułu na temat horyzontów i współczesnych trendów w polityce kryminalnej, zamieszczonym w zbiorze „Nowe problemy prawa i polityki penitencjarnej” (WUW 2016).

W 2018 roku Rada Naukowa Instytutu Prawa Karnego Uniwersytetu Warszawskiego nadała mu stopień doktora nauk prawnych.

Zakład Prawa i Polityki Penitencjarnej został powołany do życia w październiku 1962 roku na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego z inicjatywy Profesora Stanisława Walczaka. Był to pierwszy w Polsce ośrodek naukowo-badawczy zajmujący się problematyką więziennictwa, usytuowany w strukturach uniwersyteckich. W ten sposób spełnił się postulat wielu pokoleń penitencjarystów, którzy od połowy XIX wieku usilnie zabiegali o nadanie tej dziedzinie wiedzy rangi samodzielnej dyscypliny naukowej oraz wprowadzenie jej do grona nauk humanistycznych i programów kształcenia akademickiego. Niespełna trzy lata później Zakład o tej samej nazwie został erygowany na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, również staraniem Profesora Stanisława Walczaka, który był nie tylko jego kierownikiem, lecz także nauczycielem i patronem wykształconej na wyższych uczelniach generacji penitencjarystów. W 1972 roku Zakład wszedł w skład nowo powołanego wtedy w Uniwersytecie Warszawskim Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, z którym Maciej Tygielski związany był przez cały okres swojej dotychczasowej pracy akademickiej.