Konteksty kształtowania się polskiej terminologii gramatycznej (XV–XX w.) / The Contexts for the Formation of the Polish Grammatical Terminology (15th–20th century)

W publikacji omówiono wkład poszczególnych autorów i dzieł w kształtowanie polskiej terminologii gramatycznej i zaprezentowano wyniki prac nad Słownikiem historycznym terminów gramatycznych (SHTG) dostępnym online pod adresem: https://shtg.uw.edu.pl. Przegląd dzieł różnych autorów pozwala na wydzielenie dwóch okresów kształtowania się polskiej terminologii gramatycznej: pierwszego – od publikacji dwujęzycznej gramatyki Eliusza Donata (ok. 1530 r.) do wydania pierwszej gramatyki języka polskiego Walentego Szylarskiego (lata 70. XVIII w.) oraz drugiego – od ukazania się drukiem pierwszego podręcznika gramatyki dla szkół narodowych autorstwa Onufrego Kopczyńskiego (1778 r.) do publikacji akademickiej gramatyki Stanisława Szobera (1923 r.).

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC BY 3.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).

******

The Contexts for the Formation of the Polish Grammatical Terminology (15th–20th century)

The publication discusses the contribution of individual authors and works to shaping Polish grammatical terminology and presents the results of the work on the Historical Dictionary of Grammatical Terms (SHTG), accessible online at https://shtg.uw.edu.pl. An overview of the works of different authors allows to distinguish two periods of the formation of Polish grammatical terminology: the first one – from the publication of the bilingual grammar by Aelius Donatus (around 1530) to the first Polish-language grammar of Polish by Walenty Szylarski (the 1770s), and the second one – from the publication of the first grammar handbook for national schools by Onufry Kopczyński (1778) to the first academic grammar by Stanisław Szober (1923).

Keywords: grammatical terminology, grammar, origins of Polish grammatical terms, evolution of Polish grammatical nomenclature, Polish language dictionaries

Publikacja przynosi wiele nieznanych dotychczas informacji na temat gramatyk, ortografii i opracowań, stanowi inspirujący wkład do dziejów historii języka polskiego, co warte podkreślenia – w kontekście lingwistyki zachodnioeuropejskiej, o czym przekonują nie tylko przywoływana bogata bibliografia i zachodnioeuropejskie konteksty badawcze, ale również udział w przedsięwzięciu, oprócz językoznawców polonistów, także indoeuropeistów, romanistów i germanistów.
Z recenzji prof. dr hab. Urszuli Sokólskiej

Takiej pracy – zarazem syntetyzującej i drobiazgowo udokumentowanej – w polskiej lingwistyce brakowało; zainteresowanie terminologią z zakresu językoznawstwa zaowocowało dotychczas przede wszystkim analizami o charakterze metodologicznym bądź synchronicznym, a jeśli idzie o terminologię dawną – opracowaniami cząstkowymi, poświęconymi poszczególnym dziełom i/lub autorom, bądź też skoncentrowanymi na terminologii z określonego obszaru językoznawstwa. Jedyna jak dotąd rozprawa zaprojektowana całościowo – praca Andrzeja Koronczewskiego Polska terminologia gramatyczna – powstała w połowie ubiegłego wieku i wiele z obecnych w niej ustaleń wymagało uzupełnienia czy rewizji.
Z recenzji dr hab. Anny Kozłowskiej, prof. UKSW