Cyberprzemoc. O zagrożeniach i szansach na ograniczenie zjawiska wśród adolescentów

Książka poświęcona problematyce przemocy rówieśniczej i badań nad nią. Dramatyczne konsekwencje przypadków cyberagresji uruchomiły inicjatywy o charakterze prewencyjnym i edukacyjnym, a także zmiany w prawie. Zaczęto podejmować pierwsze próby projektowania i realizacji programów profilaktycznych skoncentrowanych na problemie elektronicznej agresji rówieśniczej.

Zjawisko cyberprzemocy to nowe, technologiczne oblicze agresji rówieśniczej. Znacząca większość aktów tego typu dokonuje się w obecności audytorium, które wzmacnia lub ogranicza wktymizację ofiary. Specyfika kontaktu zapośredniczonego przez komputer sprawia, że świadkowie łatwiej stają się sojusznikami agresorów niż w warunkach kontaktu bezpośredniego. To uzasadnia poszukiwanie efektywnych oddziaływań prewencyjnych ukierunkowanych na potencjalnych świadków agresji elektronicznej.

Autorki prezentują rezultaty obszernego programu badawczego o charakterze eksperymentalnym, w którym rejestrowano realne zachowania adolescentów: wysyłanie bądź usuwanie kompromitującej rówieśnika wiadomości. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na znaczenie obecności świadków aktów cyberprzemocy, aktywizacji różnych form empatii: afektywnej i poznawczej, oraz osobistych doświadczeń z cyberprzemocą jako istotnych moderatorów w procesie elektronicznej agresji rówieśniczej online.

Efektem programu są praktyczne wnioski dla działań profilaktycznych i interwencyjnych dotyczących agresji elektronicznej.

Pojawiły się także pierwsze inicjatywy badawcze skoncentrowane na diagnozie skali zjawiska i sytuacji ofiar agresji elektronicznej. Książka poszerza perspektywę badań nad przemocą rówieśniczą o inne ważne aspekty zjawiska – rolę świadków aktów cyberbullyingu, znaczenie medium, wpływu własnych doświadczeń z cyberprzemocą, a także empatii jako czynnika ograniczającego agresję elektroniczną.

******

Cyberbullying: on Threats and the Possibility of Limiting the Phenomenon among Adolescents

Cyberbullying - the technological face of peer aggression. Most of these types of events take place in the presence of an audience that strengthens or limits the target’s victimization. The specificity of contact via a computer makes it easier for witnesses to become allies of aggressors as opposed to a direct contact situation. This justifies the search for effective preventive interactions aimed at potential witnesses of electronic aggression.

Keywords: cyberbullying, electronic violence, witnesses, victims, empathy.

Zobacz inne publikacje z serii: Współczesne problemy psychologii »

Julia Barwińska – doktor psychologii, asystentka na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, w działalności badawczej koncentruje się na eksploracji zjawiska cyberprzemocy - jego uwarunkowań oraz metod przeciwdziałania mu. Członkini projektu sieci naukowo-eksperckiej COST IS1210 "Apperance Matters" oraz International Bullying Prevention Association. Uczestniczka krajowych projektów dotyczących problematyki cyberprzemocy. Przez 5 lat była koordynatorem kampanii edukacyjnej realizowanej w ramach programu Dziecko w Sieci Fundacji Dzieci Niczyje. Autorka artykułów naukowych poświęconych agresji online oraz programów edukacyjnych i e-learningowych na temat bezpiecznego korzystania z internetu. Prelegent na konferencjach i warsztatach związanych z zagrożeniami internetowymi, adresowanych do dzieci, rodziców i profesjonalistów pracujących z dziećmi z całej Polski.

Anna Szuster – doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik naukowy Wydziału Psychologii UW, członek Katedry Psychologii Społecznej. Wykłada psychologię społeczną, prowadzi seminaria magisterskie i doktoranckie z zakresu psychologii społecznej i osobowości. Członek European Association of Social Psychology. Od lat 80-tych kieruje badaniami nad uwarunkowaniami motywacji i zachowań prospołecznych. Autorka syntezy licznych danych empirycznych, zaprezentowanej w monografii W poszukiwaniu źródeł ludzkiego altruizmu (2005), wyróżnionej nagrodą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także współautorką zbioru O różnych obliczach altruizmu (2007). Obecnie kontynuuje badania nad czynnikami warunkującymi zdolność dostrzegania perspektywy innych ludzi. W najnowszych pracach badawczych podjęła problematykę cyberprzemocy i działań ukierunkowanych na jej ograniczanie.

W dotychczasowych studiach dominował opis rozmiarów przemocy w sieci uwzględniający głównie dynamikę zjawiska w czasie, uzupełniany niekiedy o próbę diagnozy psychologicznej, czynioną z zastosowaniem narzędzi kwestionariuszowych. [...] W pracy podjęto udaną próbę eksperymentalnego ukazania mechanizmów intensyfikujących i zmniejszających stosowanie siły w relacjach międzyludzkich. Seria pięciu badań przeprowadzonych w środowisku internetowym z udziałem blisko 2000 uczestników to prawdziwy wyczyn powiększony przez fakt tworzenia oryginalnych narzędzi.
Prof. dr hab. Maria Ledzińska

Wielkim atutem pracy jest uzasadniony wybór metody eksperymentalnej. Za atut [...] należy uznać także podjęcie rozpoznania funkcjonowania świadków elektronicznej agresji rówieśniczej - grupa ta stosunkowo najsłabiej rozpoznana jest nie tylko w kontekście badań agresji online, ale także w przypadku tradycyjnego bullyingu. [...] Jest to bardzo obiecujący kierunek badawczy, także ze względu na utylitarny charakter uzyskanych wyników.
Dr hab. Jacek Pyżalski, prof. UAM