Prosta mowa końca XVIII wieku. Język "Nauk Parafialnych" (Poczajów 1794)

Autorka omawia język druku poczajowskiego z 1794 roku, który reprezentuje schyłkowy okres tzw. prostej mowy, czyli zachodnioruskiego (białorusko-ukraińskiego) języka literackiego, który apogeum swojego rozkwitu osiągnął w wieku XVII, natomiast w następnym stuleciu zakres jego użycia został ograniczony praktycznie do piśmiennictwa powstającego w klasztorach greckokatolickich.

Na książkę składają się cztery rozdziały poświęcone kolejno: grafice, fonetyce, morfologii i leksyce (ruski, cerkiewnosłowiański i polski). Wymienione rozdziały poprzedza obszerny Wstęp, w którym poruszono szereg ważnych zagadnień związanych z sytuacją kulturalną językową ziem białorusko-ukraińskich w XVIII wieku, wzajemnymi kontaktami białorusko-ukraińskimi oraz kontaktami z polszczyzną, kryteriami językowymi pozwalającymi na rozgraniczenie zabytków białoruskich i ukraińskich, historią drukarni w Poczajowie i jej działalnością wydawniczą, wreszcie charakterystyką badanego zabytku jako gatunku literackiego, jego potencjalnego pierwowzoru(-ów).

Natomiast Zakończenie przynosi umiejętne i szczegółowe podsumowanie analizy języka zabytku przeprowadzonej w czterech wcześniejszych rozdziałach. Ostatecznym i najważniejszym wynikiem badawczym jest stwierdzenie, że "Nauki Parafialne" napisane są językiem o wyraźnych cechach ukraińskich, a zatem należy je uznać za tekst należący w pierwszym rzędzie do piśmiennictwa ukraińskiego XVIII wieku.

Zobacz inne publikacje w serii: Druga Europa »

Prof. dr hab. Joanna Getka – kierownik Katedry Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego (KSIEŚW UW), filolożka białorutenistka i rusycystka, kulturoznawczyni. Autorka monografii i artykułów z zakresu białoruskiej i ukraińskiej kultury piśmienniczej oraz kształtowania się nowoczesnej tożsamości kulturowej Białorusinów i Ukraińców.