Przeszłość jako przedmiot wiary. Historia i filozofia w myśli średniowiecza – PDF

Publikacja stanowi przekrojowe spojrzenie na struktury średniowiecznego myślenia, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu tego myślenia na historiografię średniowieczną. Autor pokazuje, m.in. na przykładzie dwóch kronik średniowiecznych i ich późniejszej recepcji, w jaki sposób w średniowieczu nastąpiło przejście od podejścia augustiańskiego w traktowaniu źródeł (absolutyzacja świadectwa bezpośredniego) do dopuszczenia interwencji rozumu, co położyło podwaliny pod przyszłą naukę historyczną.

Spędziłem lata na czytaniu erudytów na czele z Bayle'em, ale kroniki średniowieczne znałem bardzo wyrywkowo i, co gorsza, zupełnie nie rozumiałem zasad, jakimi kierowali się ich autorzy. Prawdę mówiąc, nie rozumiałem nie tylko kronik, ale i wszelkich innych tekstów średniowiecznych. Jak można było uznawać moc przekonywającą dowodów istnienia Boga? Jak można było uważać za realne demony i anioły? Jak można było układać byty dane w doświadczeniu wedle przypisywanej im doskonałości? Jak można było utrzymywać, że cokolwiek się porusza, czyni to za sprawą przyczyny wobec tego czegoś zewnętrznej?
Z przedmowy Krzysztofa Pomiana

*********

The Past as an Object of Faith. History and Philosophy in Medieval Thought

A cross-sectional look at the structure of medieval thinking, in particular considering its impact on historiography. The author shows, using among others the example of two medieval chronicles and their later reception, how in the Middle Ages the Augustinian attitude to dealing with sources (the absolutisation of first-hand testimony) turned into admitting the interference of reason, which laid the foundations for future historical studies.

Keywords: medieval European history, medieval chronicles, historiography, Middle Ages.

Zobacz inne publikacje w serii: Communicare – historia i kultura »

Krzysztof Pomian (ur. 1934) – studiował (1952-57), doktoryzował się (luty 1965) i habilitował (maj 1968) na Wydziale Filozoficznym UW. Usunięty w 1966 roku z PZPR, a w 1968 roku ze stanowiska adiunkta w Katedrze Historii Filozofii Nowożytnej z powodu publicznej krytyki linii politycznej władz, w 1973 roku wyjechał do Francji, do Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), gdzie w 1984 roku został profesorem. We Francji był jednym z rzeczników polskiej opozycji demokratycznej, bliskim współpracownikiem Jerzego Giedroycia i doradcą Biura Zagranicznego "Solidarności". W latach 2000-2007 był profesorem w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 2001 roku jest dyrektorem naukowym tworzonego w Brukseli Muzeum Europy.

Członek zagraniczny Polskiej Akademii Umiejętności, doktor honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (2003) i Uniwersytetu w Genewie (2005).

Jego książki z ostatnich lat to m.in.: Oblicza dwudziestego wieku (2002), Europa i jej narody (2004), Filozofowie w świecie polityki Eseje 1957-1974 (2004), Historia. Nauka wobec pamięci (2006), Des saintes reliques a l'art moderne. Venise-Chicago XIIIe-XXe siecle (2003), Ibn Khaldun au prisme de l'Occident (2006), [z Elie Barnavi] La révolution européenne 1945-2007 (2008).

Przeszłość jako przedmiot wiary rozpoczyna się analizą dwóch kronik średniowiecznych, a ściślej – dwóch zawartych w nich legend etnogenetycznych. Pokazuje mianowicie, jak w wieku VI Getica wpisywała dzieje Gotów (i Scytów) w paradygmat biblijny, czyniąc ich potomkami Magoga, syna Jafeta, i jak w wieku VII kronika Fredegara wywodziła z kolei Franków od trojańskiego króla Priama. Obie kroniki miały swego czasu czytelny sens polityczny [...]. Aż w XII wieku kolejni przepisywacze zaczęli je poprawiać, dopasowywać do innych przekazów, coraz bardziej modyfikować. Aby w końcu, w XV wieku, całkowicie je odrzucić.
Z recenzji Małgorzaty Szpakowskiej