Etyka wydawnicza

ETYKA WYDAWNICZA

Zasady etyki wydawniczej mające na celu przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom publikacyjnym, zostały przyjęte i są stosowane przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, zgodnie z wytycznymi Komitetu do spraw Etyki Publikacyjnej COPE (ang. Committee on Publication Ethics) oraz Council of Scientific Editors (CSE).

Przed akceptacją do wydania monografie i czasopisma zgłoszone do WUW są weryfikowane pod kątem zgodności z zasadami etyki wydawniczej, rzetelności i wartości naukowej. Szczególną uwagę zwracamy na etap recenzowania prac oraz prawidłowy przebieg całego procesu wydawniczego.

Wszystkie dostarczone do WUW i wstępnie zaakceptowane do wydania teksty monografii są sprawdzane w systemie antyplagiatowym iThenticate.

Dla ułatwienia współpracy autorów, redaktorów naukowych oraz recenzentów z wydawnictwem publikujemy najważniejsze zasady etyczne, którymi kierujemy się w naszej działalności.

Przyjęcie tekstu do publikacji jest wykluczone, jeżeli autor/rzy naruszyli zasady etyki w prowadzeniu badań wykorzystanych w publikacji, w tym w szczególności gdy:

brak jest pisemnej zgody osób (badanych, badaczy i współpracowników) na udział w badaniach;

doszło do naruszenia zasad poufności wobec uczestników badań;

uczestnicy nie zostali poinformowani o ryzyku i niebezpieczeństwach (fizycznych, emocjonalnych, intelektualnych czy mających wpływ na reputację) wynikających z prowadzonych badań;

doszło do zaniechań w zakresie zabezpieczenia przed zagrożeniami wynikającymi z prowadzonych badań;

nie przestrzegano wymogów prawnych i etycznych w stosunku do ludzi i zwierząt biorących udział w badaniach, a także do wykorzystywanych w badaniach organów lub tkanek ludzkich oraz odnoszących się do ochrony środowiska;

nie okazano należnego szacunku w przedstawianiu szczątków ludzkich i obiektów o charakterze religijnym.

Komisja Rektorska ds. Etyki Badań Naukowych z Udziałem Człowieka Uniwersytetu Warszawskiego >>>

Zasada przestrzegania norm prawnych i zawodowych

Wszystkie osoby zaangażowane w prowadzenie badań oraz powstanie publikacji zobowiązane są do przestrzegania norm prawnych i etyki zawodowej nałożonych przez organizacje zawodowe i podmioty finansujące badania, np. Komisję Europejską (Research and innovation).

Zasada równego traktowania

Rasa, tożsamość płciowa, orientacja seksualna, wyznanie, pochodzenie, obywatelstwo, wiek, stan cywilny czy rodzicielski, niepełnosprawność oraz przekonania polityczne autorów w żaden sposób nie wpływają na ocenę tekstów, które są oceniane wyłącznie pod względem merytorycznym.

Kryteria przyjmowania tekstów do publikacji

W przypadku monografii naukowych wydawca/ redaktor naukowy, a w przypadku czasopism ich redaktorzy naczelni decydują, które teksty zostaną opublikowane. Przy przyjmowaniu tekstów do publikacji brane są pod uwagę opinie recenzentów dotyczące wartości naukowej pracy, oryginalności ujęcia problemu, przejrzystości wywodu.

Przeciwdziałanie konfliktom interesów

Nieopublikowane teksty, poufne informacje, oryginalne idee muszą być zachowane w tajemnicy i bez pisemnej zgody autorów nie mogą zostać wykorzystane przez pracowników wydawnictwa ani żadne inne osoby uczestniczące w procesie wydawniczym. Autorzy, recenzenci, redaktorzy są zobowiązani do ujawnienia potencjalnego konfliktu interesów, który mógłby wykluczyć ich z udziału w procesie wydawniczym.

Zasada rzetelności naukowej

Redaktorzy naukowi monografii wieloautorskich oraz redakcje czasopism dbają o rzetelność naukową publikowanych prac. W celu jej zachowania mogą nanosić stosowne zmiany i poprawki. W przypadku podejrzeń o nieuczciwe praktyki (w szczególności celowy plagiat i fałszowanie wyników badań) zobowiązani są podjąć decyzję o wycofaniu publikacji i poinformować o tym odpowiednie podmioty, takie jak instytucje zatrudniające autora, towarzystwa naukowe, stowarzyszenia edytorów naukowych itp.

Wycofanie tekstu

Wydawca, redaktor naukowy monografii wieloautorskiej oraz redaktor naczelny czasopisma mają prawo wycofać tekst z publikacji, jeżeli:

istnieją dowody świadczące o braku wiarygodności wyników badań i/lub fałszowaniu danych, jak również w przypadku popełnienia niezamierzonych błędów (np. błędy w obliczeniach, błędy metodologiczne);
praca nosi znamiona plagiatu bądź narusza zasady etyki wydawniczej.

Autorstwo publikacji

Autor zobowiązany jest do rzetelnego opisu wykonanych prac badawczych oraz obiektywnej interpretacji wyników. Prace powinny zawierać informacje umożliwiające identyfikację źródeł danych, a także powtórzenie badań. Niezgodne z zasadami etyki wydawniczej prezentowanie i interpretowanie danych oraz wyników badań jest niedopuszczalne i może skutkować wycofaniem tekstu. Autor poproszony o przedstawienie nieprzetworzonych wyników badań wykorzystanych w tekście zobowiązany jest zapewnić dostęp do tych danych, także po opublikowaniu pracy. Ogólnie uznane zasady autorstwa pracy zostały opisane przez Council of Science Editors (CSE).

Autor może zgłaszać do publikacji wyłącznie własne, oryginalne teksty. Wykorzystane w publikacji badania i/lub informacje pochodzące od innych naukowców powinny być oznaczone w sposób niebudzący wątpliwości co do ich autorstwa. Plagiat, autoplagiat czy fałszowanie danych są niedopuszczalne.

Autorzy zgłaszający do publikacji teksty wieloautorskie mają obowiązek ujawnić wkład poszczególnych autorów w powstanie tekstu (z podaniem afiliacji autorów oraz informacji, kto jest autorem koncepcji, założeń, metod, protokołu itp. wykorzystanych przy tworzeniu tekstu).

Ghostwriting oraz guest authorship są przejawami nierzetelności naukowej i wszelkie wykryte ich przypadki powinny być ujawniane, włącznie z powiadomieniem odpowiednich podmiotów, takich jak instytucje zatrudniające autora, towarzystwa naukowe, stowarzyszenia edytorów naukowych itp.

Niedopuszczalne jest:

kupowanie lub sprzedawanie autorstwa prac naukowych;

uwzględnianie jako współautorów prac naukowych osób, które nie miały w nie żadnego wkładu merytorycznego, a jedynie umożliwiły uzyskanie finasowania badań i powstania publikacji, lub mogą zapewnić takie finansowanie w przyszłości;

wzajemne dopisywanie współpracowników / kolegów jako współautorów publikacji w celu zwiększenia liczby publikacji pracowników danej jednostki, bez ich rzeczywistego wkładu merytorycznego w publikację;

dopisywanie jako współautora cenionego naukowca ze względu na to, że jego nazwisko zwiększa szanse na opublikowanie pracy lub zapewnia większy wpływ publikacji;

wykorzystywanie przez starszych badaczy wyższej pozycji naukowej lub zawodowej, aby wymusić uwzględnienie ich jako współautorów w pracach napisanych przez młodszych kolegów, często pozostających wobec nich w zależności służbowej.

Autor zobowiązany jest wymienić w bibliografii tylko te publikacje, które zostały przez niego wykorzystane przy tworzeniu tekstu.

Jeśli autor odkryje znaczące błędy lub nieścisłości w swoim tekście, zobowiązany jest niezwłocznie powiadomić o tym wydawcę w celu skorygowania zaistniałych błędów przy kolejnym wydaniu lub dodruku.

Informacje na temat zastosowania AI w pracy autora znajdują się w zakładce Etyka AI (punkt II).

Recenzowanie publikacji

Recenzent podejmujący się wykonania recenzji powinien:

posiadać kompetencje w dziedzinie, w której publikowana jest praca; wydawca (WUW) wybiera dwóch niezależnych recenzentów – samodzielnych naukowców afiliowanych poza uczelnią autora, posiadających odpowiednią wiedzę specjalistyczną pozwalającą na ocenę merytoryczną recenzowanej pracy;

poinformować wydawcę o ewentualnym konflikcie interesów; recenzent nie może pozostawać z autorem w bliskich relacjach osobistych ani zawodowych (współpraca naukowa, podległość służbowa, korzyści finansowe); jeśli między nim a autorem zachodzi konflikt interesów, powinien odmówić wykonania recenzji;

zachowywać poufność danych; recenzent nie powinien przywłaszczać sobie ani wykorzystywać recenzowanej pracy dla własnych potrzeb i korzyści; nie może również udostępniać osobom niezwiązanym z procesem wydawniczym żadnych danych zawartych w recenzowanej pracy; treść prac oraz decyzje podejmowane w trakcie procesu recenzyjnego są poufne;

zachowywać obiektywizm w ocenie pracy; recenzja powinna być niezależna od osobistych lub zawodowych przekonań recenzenta; ocena pracy powinna odnosić się jedynie do jej zawartości merytorycznej, nie może uwzględniać rasy, pochodzenia, płci, orientacji seksualnej, religii czy obywatelstwa autora;

stosować konstruktywną, popartą merytorycznymi argumentami krytykę; uwagi recenzenckie powinny wskazywać pozytywne i negatywne aspekty pracy; zaznaczanie błędów powinno odbywać się w sposób merytoryczny, jasny i zrozumiały, z uwzględnieniem sposobów ich naprawienia w celu podniesienia jakości pracy;

wykonać recenzję punktualnie; recenzent jest zobowiązany do wykonania recenzji w sposób terminowy i zgodny z instrukcjami wydawcy; jeśli recenzent nie może oddać pracy na czas, powinien powiadomić o tym wydawcę.

W przypadku podejrzenia o plagiat, autoplagiat lub fałszowanie danych recenzent powinien zgłosić ww. praktyki wydawcy, przekazując dokumentację dowodową, wykazującą podobieństwa tekstu do innych prac lub nierzetelność procesu badawczego. W zależności od charakteru i zakresu plagiatu:

w przypadku monografii jednoautorskiej wydawca kontaktuje się z autorem, a następnie podejmuje ostateczną decyzję co do odrzucenia tekstu/ przyjęcia niezbędnych korekt;

w przypadku monografii wieloautorskiej wydawca kontaktuje się z redaktorem naukowym, który po rozmowie z autorem podejmuje ostateczną decyzję co do wycofania tekstu/ wprowadzenia korekt.

Recenzent może sugerować dodawanie pozycji bibliograficznych, mające na celu podniesienie jakości merytorycznej pracy. Niedopuszczalne są jednak praktyki manipulowania cytowaniami, takie jak:

pozwalanie na nadmierne cytowanie przez autora jego własnych prac;

sugerowanie dodawania nadmiernych ilości pozycji bibliograficznych, zwłaszcza będących publikacjami recenzenta lub autorów mających z nim powiązania, np. w celu sztucznego podnoszenia cytowalności.

Informacje na temat zastosowania AI w pracy recenzenta znajdują się w zakładce Etyka AI (punkt III).

Porównaj też:

Etyka AI

Proces recenzji