Mieszczanie i podatki. Nierówności majątkowe w wybranych miastach Korony w XVII wieku

Zniszczenia dokonane przez wojska – zarówno szwedzkie, jak i własne – na terytorium Rzeczypospolitej w czasie tzw. potopu uchodzą za wyjątkowo dotkliwe w dziejach kraju. Czarna legenda głosi, że rabunki i zniszczenia tego okresu przyczyniły się do załamania gospodarki i ostatecznego upadku miast Rzeczypospolitej. Sceptycy nie kwestionują kryzysu gospodarczego i ustrojowego państwa, ale zauważają, że nawet po klęsce połowy stulecia w wielu koronnych ośrodkach miejskich trwało ożywienie budowlane, powstawały wybitne dzieła architektury barokowej, przebudowano wiele kamienic, rezydencji i pałaców.

Prezentowana monografia dotyczy stanu zaludnienia i zabudowań widzianych przez pryzmat podatków nakładanych na mieszkańców pięciu dużych miast Korony (Warszawa, Kraków, Poznań, Lublin i Lwów). Analiza stanu kamienic oraz nierówności majątkowych scharakteryzowanych poprzez repartycję podatków w kilku przekrojach chronologicznych daje odpowiedź nie tylko na zasadnicze pytanie o rolę zniszczeń w okresie tzw. potopu w dziejach gospodarczych Rzeczypospolitej, lecz także o zróżnicowanie jej dużych miast przed najazdem szwedzkim i po nim. Badając wymienione ośrodki miejskie pod kątem nierówności majątkowych, autorka zestawia je z innymi miastami europejskimi i stara się odpowiedzieć na pytanie, czy Warszawa, Kraków, Poznań, Lublin i Lwów były jedynie ośrodkami peryferyjnymi, czy też można w ich przypadku mówić o kształtowaniu się cech wielkomiejskości.

******

Townspeople and Taxes. Wealth Inequalities in Chosen Cities of the Polish Crown in the 17th Century

The monograph is concerned with the population and buildings of five big cities of the Polish Crown (Warsaw, Cracow, Poznan, Lublin and Lviv) in the light of taxes imposed on their inhabitants. The analysis of the state of the tenements and wealth inequalities indicates the consequences of the destruction during the so-called Deluge in the economic history of the Polish Commonwealth and explores the differences between the cities before and after the Swedish invasion.

Keywords: Commonwealth of Poland in the 17th century, modern city, taxes, wealth inequalities, Polish Crown, economy during the Swedish Deluge.

Dr Katarzyna Wagner – doktor nauk humanistycznych, adiunkt na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego, od przeszło dziesięciu lat zawodowo związana z warszawskimi muzeami. Autorka i współautorka artykułów publikowanych m.in. w „Historisk Tidskrift”, „Codrul Cosminului”, „Kronice Zamkowej”, „Saeculum Christianum”. Współautorka publikacji Plan Warszawy dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu, Wielkiemu Księciu Litewskiemu, przez jego pokornego i uniżonego sługę Le Rouge'a (Warszawa 2014, wyd. 2 2017).
Członkini stowarzyszeń muzealnych i historycznych, m.in. The International Council of Museums (ICOM), Stowarzyszenia Muzealników Polskich, Svenska Historiska Föreningen, European Association for Urban History. Stypendystka m.in. Uniwersytetu Wiedeńskiego i The Robert Anderson Trust w Londynie. Prowadziła wykłady m.in. w Instytucie Polskim w Rzymie i na Uniwersytecie Iberoamericana w Meksyku. Zajmuje się dziejami miast Korony (szczególnie Warszawy), historią gospodarczą epoki nowożytnej, stosunkami polsko-szwedzkimi oraz dziejami muzealnictwa i kolekcjonerstwa.