Od schematyzmu transcendentalnego do montażu. Pojetyczny i krytyczny model wyobraźni

Prezentowany tom stanowi próbę opracowania pojetycznego i krytycznego modelu wyobraźni. Koncepcja Immanuela Kanta i jej hermeneutyczne oraz fenomenologiczne reinterpretacje stanowią teoretyczną podstawę odpowiedzi na pytanie o twórczy potencjał wyobraźni oraz zasadę działania obrazów.

W procesie odkrywania i poszerzania sensu doświadczenia pojetyczny aspekt wyobraźni (zdolność do tworzenia treści i wydobywania ukrytego znaczenia) łączy się z aspektem krytycznym (przekraczanie zastanych klasyfikacji i warunkowanie możliwości pojawienia się tego, co nowe). Wymaga to potraktowania wyobraźni jako aktu tworzenia i łączenia obrazów oraz ich pracy. Dynamika wyobraźni pozwala na konstruowanie i dekonstruowanie struktur językowych i obrazkowych, na dostrzeganie w nich zależności, podobieństw i różnic.

Książka wypełnia w polskiej filozofii poważną lukę w myśleniu o wyobraźni. Poszerza dotychczasowe rozważania o niej (z takich dziedzin jak hermeneutyka, fenomenologia, teoria obrazu) przez ugruntowanie współczesnych rozwiązań w filozofii Kanta i pokazanie jej zastosowań i konceptualnych przeobrażeń.

Kant wraz z pytaniem o warunki możliwości poznania i możliwości interpretacji świata określa niezwykle istotną rolę wyobraźni – w procesie syntezy i schematyzacji dostarcza ona treści doświadczania. Jest zarazem władzą, która umożliwia estetyczne przeczucie jeszcze nierozpoznanego sensu. Kant otwiera tym samym tematykę pracy obrazów: oddziaływania na siebie przedstawień (wzajemnego różnicowania i dopełniania), ich uporządkowania i roli, jaką grają w rozpoznaniu koniecznych oraz możliwych relacji. Rezonuje ona wszędzie tam, gdzie zadawane jest pytanie o zmysłowe wyłanianie się sensu, twórczy i obrazowy zasób metafory, zespalanie wydarzeń w narracyjną całość, a fragmentów w doświadczenie, jak również o granice tego, co dyskursywne. Główny cel pracy stanowi odpowiedź na pytanie, pod jakimi warunkami obrazy, ich kształtowanie, bogactwo naoczności jest sensotwórcze oraz na czym praca obrazów polega. Książka wypełnia w polskiej filozofii poważną lukę w myśleniu o wyobraźni. Poszerza dotychczasowe rozważania o niej (z takich dziedzin jak hermeneutyka, fenomenologia, teoria obrazu) przez ugruntowanie współczesnych rozwiązań w filozofii Kanta i pokazanie jej zastosowań i konceptualnych przeobrażeń.

******

From Transcendental Schematism to Montage. The Poietic and Critical Model of Imagination

The book closes a significant gap in Polish philosophical thought on imagination. It expands the current reflections on it (in such areas as hermeneutics, phenomenology, the theory of the image), strengthening contemporary solutions in Kant’s philosophy and showing its uses and conceptual transformations.

Keywords: imagination, montage, metaphor, Immanuel Kant, Paul Ricoeur, Georges Didi-Huberman.

Dr Katarzyna Weichert – filozofka, absolwentka UAM i UW, interesuje się estetyką, hermeneutyką, fenomenologią (w tym Nową Fenomenologią), teorią sztuki i obrazu. Publikowała w „Eidos. A Journal for Philosophy of Culture”, „The Journal for the Philosophy of Language, Mind and the Arts”, „The Polish Journal of Aesthetics”, „Przeglądzie Filozoficznym”, „Sztuce i Filozofii” oraz “Lingua ac Communitas”. Artystycznie zajmuje się montażem i tańcem.