W cierpieniu nie ma nic pozytywnego (EBOOK)

Wywiad z Pawłem Śpiewakiem dotyka głównych tematów jego twórczości i zainteresowań: polskich podziałów, związków pamięci i historii, splątanych tożsamości – polskiej i żydowskiej. Rozmówcy próbują zrozumieć ludzkie wybory i doświadczania z zachowaniem dystansu, bez jednostronnych oskarżeń. Książka oferuje wgląd w umysł niepokorny, ironiczny, niedający się zaszufladkować. Rozmowa zaczyna się od współczesności i dorosłego życia Pawła Śpiewaka, ale z czasem zwraca się ku przeszłości: dzieciństwu, rodzinnemu domowi i rodzicom – polskim poetom Annie Kamieńskiej oraz Janowi Śpiewakowi. Łącząc biografię i historię (intelektualną), książka pozwala lepiej zrozumieć nie tylko postać Pawła Śpiewaka, lecz także losy jego pokolenia oraz dzieje najnowsze.

******

There is nothing beneficial in suffering. Paweł Śpiewak in an interview with Piotr Kulas

The interview with Paweł Śpiewak touches on the main themes of his work and interests: Polish divisions, the relationships between memory and history, Polish and Jewish tangled identities. The interlocutors attempt to understand human choices and experiences, trying to keep their distance and avoiding one-sided accusations. The book offers an insight into a rebellious, ironic mind that cannot be pigeonholed. The interview starts with the present and adult life of Paweł Śpiewak, gradually turning to the past: the childhood, family home and parents: Polish poets Anna Kamieńska and Jan Śpiewak. Blending biography with intellectual history, the book allows to understand not only the figure of Paweł Śpiewak, but also the fates of his generation and recent history.

Keywords: Paweł Śpiewak, extended interview, intellectuals, intelligentsia, Polish People’s Republic (PRL), transformation, sociology, history of ideas.

[W]ywiad rzekę z Pawłem Śpiewakiem czytałem z niesłabnącym zainteresowaniem. Dwa były tego powody. Pierwszy to postać profesora Śpiewaka, jednej z najbardziej interesujących intelektualnie postaci […]. Drugi powód – to rozmówca profesora Śpiewaka, socjolog młodszy od niego o ponad ćwierć wieku, profesor Wydziału „Artes Liberales” UW Piotr Kulas. […] w recenzowanej książce mamy do czynienia ze, by tak rzec, sprzężeniem zwrotnym – spotkało się dwu wytrawnych rozmówców. […] Prof. Piotr Kulas dowiódł swych kompetencji w zakresie problematyki poruszanej w recenzowanej książce wieloma wcześniejszymi publikacjami […]. Przy tej okazji nie od rzeczy będzie wspomnieć o tym, że Piotr Kulas przez ostatnich kilka lat ściśle współpracował z profesorem Śpiewakiem.
Z recenzji dr. hab. Krzysztofa Łęckiego, prof. UŚ

W ostatnich latach ukazało się w Polsce kilka autobiografii socjologów, niektóre przybrały konwencję wywiadu rzeki. Chcę od razu powiedzieć, że na ich tle książka Śpiewaka jest unikalna i wybitna. […] Oryginalna jest także kompozycja pracy, co jest zasługą Piotra Kulasa, jej sprawcy, auctora. Tematyczne rozdziały są samodzielnymi utworami będącymi wnikliwymi, delikatnie kierowanymi przez Piotra Kulasa rozważaniami na temat komunizmu, zmiany ustrojowej w Polsce, liberalizmu i nacjonalizmu, antysemityzmu i Zagłady. Lekturę książki można zacząć od dowolnego rozdziału. Paweł Śpiewak był znawcą problemów, którymi się zajmował, a jego wypowiedzi łączyły głęboką znajomość myśli społecznej i idei politycznych z intelektualnym, także emocjonalnym zaangażowaniem. Wszystko to widać w tej książce. Jest ona bardzo gęsta treściowo, głęboka intelektualnie i wciągająca, wymaga uważnego czytania. […] Przejmująca jest […] intymna „koda”. […] [M]am książkę Pawła Śpiewaka za ważną i znakomitą, a także świetnie napisaną.
Z recenzji prof. dr. hab. Antoniego Sułka

Paweł Śpiewak (1951–2023), profesor Uniwersytetu Warszawskiego, socjolog i historyk idei. Jeden z założycieli „Res Publiki”, członek redakcji „Przeglądu Politycznego”, publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym”. Poseł na sejm V kadencji (2005–2007). W latach 2011–2020 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. Autor i redaktor wielu książek oraz opracowań, m.in. Ideologie i obywatele (1991), W stronę wspólnego dobra (1998), Księga nad księgami. Midrasze (2004, nominacja do Nagrody Literackiej Nike – 2005), Obietnice demokracji (2004), Pamięć po komunizmie (2005), Pięć ksiąg Tory. Komentarze (2012), Żydokomuna. Interpretacje historyczne (2012). Laureat Nagrody im. ks. Józefa Tischnera (2013), odznaczony Krzyżem Kawalerskim RFN (2021).

Piotr Kulas, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, socjolog i historyk idei. Autor i współredaktor takich publikacji jak: Turniej Garbusów. Problematyka tożsamości w twórczości Witolda Gombrowicza i Czesława Miłosza (2009), Rozmowy o inteligencji (2016), Inteligenckość zaprzeczona. Etos i tożsamość młodych inteligenckich elit (2017), Od inteligencji do postinteligencji. Wątpliwa hegemonia (red. z Pawłem Śpiewakiem, 2018), Understanding Recognition. Conceptual and Empirical Studies (2022), Elites of Post-Transformation. The Cases of Central and Eastern European Countries (2024). W 2010 roku otrzymał nagrodę indywidualną drugiego stopnia Ministra Nauki za rozprawę doktorską. Pomysłodawca i kierownik Laboratorium Analiz Transformacji Elit i Inteligencji. #Elitylab UW.