Człowiek w sytuacji – nie tylko z perspektywy psychologa. Studia inspirowane teorią Tadeusza Tomaszewskiego – EBOOK

Zbiór esejów z różnych dziedzin psychologii, a także antropologii kulturowej, paleogeografii i geologii, socjologii, filozofii politycznej, filozofii religii, teologii, historii, orientalistyki, kulturoznawstwa, leksykografii, pedagogiki, genetyki i archeologii, inspirowanych teorią czynności Profesora Tadeusza Tomaszewskiego i powiązanym z nią modelem sytuacji. Autorzy pokazują, co współczesna nauka wnosi do rozumienia pojęcia sytuacji i co niemal pół wieku po ukazaniu się tekstu Profesora (Człowiek w sytuacji, PWN, 1975) możemy powiedzieć nowego o człowieku w wielości sytuacji, których jest on podmiotem.

Oddając do rąk czytelnika tę monografię, chcemy zwrócić uwagę na jeszcze jeden, ważny aspekt: otóż w warunkach, gdy aktualność obowiązujących paradygmatów naukowych zmienia się sezonowo, propozycja Tadeusza Tomaszewskiego może być przykładem pożytku z trwałości ustaleń opartych na rzetelnej wiedzy. Możliwość odniesienia się do nich (czy to na zasadzie aprobaty, czy negacji) staje się argumentem na rzecz wartości tradycji w nauce.

******

Humans in Situations – Not Only from a Psychologist’s Perspective. Studies Inspired by the Theory of Tadeusz Tomaszewski

A collection of essays from different areas of psychology as well as cultural anthropology, paleogeography and geology, sociology, political philosophy, philosophy of religion, theology, history, Oriental studies, cultural studies, lexicography, pedagogy, genetics and archeology, inspired by Professor Tadeusz Tomaszewski’s theory of action and the related model of a situation. The authors show what contemporary research contributes to our understanding of the notion of a situation and what there is new to say today, almost half a century since the publication of the Professor’s text (Człowiek w sytuacji, PWN, 1975), about humans in the multitude of situations in which they are agents.

Keywords: Tadeusz Tomaszewski, theory of action, model of a situation, existential vs. behavioral situations, normal vs. difficult situations, multidisciplinary approach.

[…] monografia […] pobudza ciekawość, ale i ją zaspokaja w dużym stopniu. Pozwala także stawiać nowe pytania, a w nauce sytuacje takie należą do najcenniejszych. Okazuje się też, […], że koncepcja czynności i związana z nią koncepcja sytuacji Tomaszewskiego pozostaje użytecznym narzędziem wyjaśniania […] nie tylko złożonych zjawisk psychologicznych, że jest heurystycznie płodna i pojemna, ponieważ wolna od zbędnego psychologizmu. Widać też, jakie dyscypliny naukowe mogłyby najwięcej wnieść, ale i najwięcej skorzystać z zastosowania pojęć teorii aktywności człowieka w sytuacji.
Z recenzji prof. dr hab. Zofii Ratajczak

Eseje zebrane w tomie Człowiek w sytuacji tematycznie wzajemnie ze sobą korespondują, układają się w zróżnicowany dyskurs ukazujący, jak cenne we współczesnej humanistyce jest podejście wielodyscyplinarne.
Z recenzji prof. dr. hab. Adama Grzelińskiego

Recenzja autorstwa Zofii Ratajczak opublikowana w piśmie "Nowe książki" nr 10/2020: Jedna teoria, wiele perspektyw »

Prof. zw. dr hab. Barbara Bokus – psycholog, psycholingwista. Prowadzi badania dotyczące rozwoju kompetencji językowej i kompetencji komunikacyjnej człowieka. Szczególnie interesuje się dyskursem narracyjnym, procesami konstruowania wspólnego znaczenia w różnych układach interakcyjnych, metaforyczną konceptualizacją pojęć oraz rozumieniem wypowiedzi ironicznych przez dzieci i dorosłych. Inicjatorka i redaktor naczelna (w latach 1997–2014) czasopisma Psychology of Language and Communication (obecnie honorowa redaktor naczelna). Kierownik Katedry Psychologii Poznawczej na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Profesor wizytujący w SWPS Uniwersytecie Humanistycznospołecznym. Współtwórca Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych (MISH) na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 1994–2008 zastępca Dyrektora Kolegium MISH UW. Współtwórca Programu Akademia »Artes Liberales« (AAL). Kierownik Międzyuczelnianego Programu Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich AAL. Członek Komitetu Psychologii Polskiej Akademii Nauk. W latach 2014–2018 prezes Zarządu Fundacji na Rzecz Rozwoju Polskiej Psychologii im. Tadeusza Tomaszewskiego. Członek Rady Konsultacyjnej International Pragmatics Association (IPrA). Autorka, współautorka i redaktor naukowy wielu książek i artykułów, zob. http://psych.uw.edu.pl/o-nas/pracownicy/prof-dr-hab-barbara-bokus/

Prof. zw. dr hab. Ewa Kosowska – filolog i kulturoznawca, członek Komitetu Nauk o Kulturze Polskiej Akademii Nauk, w latach 2013–2017 prezes Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego. Pracuje w Zakładzie Teorii i Historii Kultury w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Uczestniczy w pracach rad naukowych czołowych polskich czasopism kulturoznawczych. Zajmuje się problemami z obszaru teorii i historii kultury, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości wykorzystywania tekstu literackiego w badaniach antropologiczno-kulturowych. Autorka i redaktor naukowy kilkunastu książek oraz licznych artykułów. Opublikowała m.in.: Postać literacka jako tekst kultury. Rekonstrukcja antropologicznego modelu szlachcianki na podstawie „Potopu” Henryka Sienkiewicza (1990), Negocjacje i kompromisy. Antropologia polskości Henryka Sienkiewicza (2002), Antropologia literatury (2003), Antropologia kultury – antropologia literatury (red., 2005), Stąd do Teksasu (2006), Antropologia kultury – antropologia literatury. Na tropach koligacji (red., 2007), Wstyd w kulturze (red., 1998, 2008), Eurosarmata. O postawach i wyborach Henryka Sienkiewicza (2013), zob. http://inksi.us.edu.pl/struktura/pracownicy/ewa-kosowska/

Bokus Barbara,
Ewa Kosowska
About the book. Humans in situations not only from a psychologist’s perspective. Studies inspired by the theory of Tadeusz Tomaszewski
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.441-458

Iwona Jakubowska-Branicka,
Człowiek w niewoli nienawistnych narracji
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.100-117

Maria Ledzińska,
Człowiek w obliczu przeciążenia informacyjnego: o sytuacjach trudnych w dobie przemian ogólnoświatowych
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.232-254

Michał Bilewicz,
Ewa Romańczuk,
Człowiek w sytuacji deprywacji. Badanie uprzedzeń w kontekście kryzysu gospodarczego w Hiszpanii
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.216-231

Anna Ziębińska-Witek,
Człowiek w sytuacji granicznej w kontekście ekspozycji muzealnych
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.145-158

Janusz Kirenko,
Anna Bieganowska-Skóra,
Człowiek w sytuacji niepełnosprawności – nowe spojrzenie
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.187-198

Anna Gomóła,
Człowiek w sytuacji. Uwagi do manifestu Juliana Ochorowicza Naprzód!
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.321-337

Bokus Barbara,
Ewa Kosowska
Człowiek w sytuacji. Wprowadzenie do lektury
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.11-28

Andrzej Draguła,
Człowiek w sytuacji. Wyznaczniki teologiczne
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.255-266

Magdalena Fikus,
Człowiek wobec genów
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.407-416

Janusz Reykowski,
Definicje społecznych sytuacji zadaniowych a ideologia
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.83-99

Zbigniew Mikołejko,
Droga do Emaus: człowiek w sytuacji zwątpienia
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.267-285

Józef Maciuszek,
Jak kontekst wpływa na znaczenie przekazu; o rozumieniu pośrednich i niedosłownych wypowiedzi (metafory, ironia, pośrednie akty mowy, wieloznaczności)
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.338-359

Adam Bartoszek,
Jednostka w sytuacji definiowania społecznych zobowiązań – socjologiczny fenomen interakcji w przestrzeni międzyludzkiej
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.159-186

Ewa Kosowska
Kontekst sytuacyjny a kontekst kulturowy
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.42-58

Andrzej Waśkiewicz,
Ludzie pośród rzeczy. Ilu ich potrzebują, by żyć ze sobą zgodnie?
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.199-215

Katarzyna Pachniak,
Muzułmanie w Europie a dżihadystyczny islam
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.302-320

Maria Jarymowicz,
Podmiotowość w sytuacjach przemian społecznych. Emocje jako wyznaczniki niezależności podmiotu od nacisków sytuacji
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.118-144

Łukasz Tanaś,
Profesor Tadeusz Tomaszewski z perspektywy młodego pokolenia psychologów
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.431-440

Maria Łanczont,
Teresa Madeyska,
Przyrodnicze elementy egzystencjalnej i behawioralnej sytuacji łowcy paleolitycznego (na przykładzie badań na północno-wschodnim przedpolu Karpat)
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.59-74

Ewa Rudnicka,
Słownik – refleksje nad sytuacją zadaniową
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.360-382

Maria Materska,
Sprawcza siła sytuacji
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.75-82

Przemysław Piwowarczyk,
Strategie kontaktu z sacrum w sytuacji niepewności i zagrożenia (na podstawie chrześcijańskich źródeł z obszaru późnoantycznego Egiptu)
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.286-301

Karol Szymczak,
Sytuacja badacza z perspektywy archeologa – uwikłania nie tylko terminologiczne
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.417-430

Grażyna Czetwertyńska,
Sytuacja nauczycieli języka polskiego i wiedzy o Polsce w szkołach polskich za granicą
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.383-394

Wiesław Łukaszewski,
Sytuacja psychologiczna i zmiana psychologiczna
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.29-41

Rafał Godoń,
Sytuacyjność doświadczenia pedagogicznego
https://doi.org/10.31338/uw.9788323534464.pp.395-406