Praktyki lecznicze w prawosławnych monasterach w Bułgarii. Perspektywa antropologii (post)sekularnej – EBOOK

Książka poświęcona jest problematyce rytualnych praktyk, które bułgarscy wierni podejmują w prawosławnych monasterach „dla zdrowia”. Czynności te obejmują m.in. inkubowanie, obmywanie się w leczniczych źródłach, kontakt z przedmiotami sakralnymi, Cyprianowe Modlitwy, sakrament namaszczenia olejami, spożywanie poświęconego pokarmu i składanie ofiar (kurbanów).

Badaczka pokazuje, że moment uzdrowienia wierni utożsamiają z doświadczeniem pozytywnego działania na ich ciała „życiodajnych energii”. Autorka analizuje specyfikę tych praktyk zarówno w wymiarze synchronicznym, jak i diachronicznym, korzystając z wypracowanej w toku badań (post)sekularnej teorii antropologicznej. Z prawosławnej teologii oraz z tekstów bizantynistycznych wydobywa koncepcje ontologiczne, poszerzające możliwości interpretacyjne teorii antropologicznej, która aktualnie poszukuje narzędzi pozwalających na inne niż zachodniocentryczne rozumienie fenomenu „sprawczości” religijnych wizerunków i przedmiotów sakralnych. Jednocześnie analizuje bułgarski habitus religijny w szerokim kontekście, dostrzegając wielorakie wpływy kulturowe, jakim podlegał i aktualnie podlega.

******

Healing Practices in Orthodox Monasteries in Bulgaria: The Perspective of (Post)Secular Anthropology

The book is a survey and analysis of ritual practices undertaken “for health” by the Bulgarian faithful in Orthodox monasteries. These activities include incubation, ablution in healing springs, interacting with sacral objects, the so-called Cyprian prayers, the sacrament of anointing with oils, consuming blessed food and making offerings (kurbans). The specific character of these practices has been portrayed both in the synchronic dimension and in the diachronic one, based on (post)secular anthropological theory.

Keywords: energies, ontologies, sensory forms, Orthodox Christianity, esoterica, theology, ethnology.

Mam wrażenie, że dla Autorki osią, wokół której układa ona opis studiowanego zjawiska, są odniesienia do przeszłości – zarówno do określonych wydarzeń historycznych owocujących znamiennymi rozwiązaniami teologicznymi, do treści liturgii, także tej sprzed wieków, konkretnych, czasem znanych już tylko z opisów, wizerunków świętych, ale też tekstów – Biblii, Koranu, apokryfów. Dr Lubańska pokazuje, że współczesne praktyki prawosławne w Bułgarii mają, jeśli nie korzenie, to analogie w historii i w związku z tym sama perspektywa prezentystyczna nie jest w badaniach nad religijnością, czy życiem religijnym wystarczająca. Przewrotnie, dzięki odwołaniom do przeszłości, Autorka zyskuje obraz religijności nie spetryfikowanej, zapatrzonej wstecz, ale żywotnej, dynamicznej, osadzonej w historii, ale nieustająco zmieniającej się (bądź też celowo modyfikowanej).
Z recenzji dr hab. Kamili Baranieckiej-Olszewskiej

Magdalena Lubańska – antropolożka religii, adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW. Prowadzi badania etnograficzne dotyczące życia religijnego w Bułgarii oraz na pograniczu polsko-ukraińskim.

Autorka kilkunastu artykułów publikowanych w recenzowanych czasopismach naukowych w Polsce i zagranicą oraz książek: Narodna sotiriołogija na mjusjułmanite (pomacite) i prawosławnite ot rajona na Czepelare w Byłgarija (2005), a także Synkretyzm a podziały religijne w bułgarskich Rodopach (2012, nagroda Clio Wydziału Historycznego UW), której anglojęzyczna wersja ukazała się pt. Muslims and Christians in the Bulgarian Rhodopes. Studies on Religious (Anti)syncretism (2015).

Redaktorka naukowa książki Religijność chrześcijan obrządku wschodniego na pograniczu polsko-ukraińskim (2007), będącej efektem badań prowadzonych wspólnie ze studentami IEiAK UW. W ostatnich latach wykorzystuje do prezentacji rezultatów pracy naukowej narzędzia artystyczne, czego przykładem jest nagrodzony na festiwalu Grand OFF w kategorii „najlepszy dokument” film Nie sądzić (2017, reż. Pawlina Carlucci-Sforza, Magdalena Lubańska).