Informacje o publikacji
Polacy w Naddniestrzu. Świadectwo zanikającego dziedzictwa

Kliknij by powiększyć zdjęcie

Książka jest wynikiem pięcioletniego projektu badawczego. Nazwa regionu Naddniestrze pochodzi od terenu leżącego wzdłuż rzeki Dniestr i znaczy „ziemie nad Dniestrem”. Terytorium to leży na lewym brzegu Dniestru, a miasto Bendery na prawym brzegu tej rzeki... czytaj więcej

Polacy w Naddniestrzu. Świadectwo zanikającego dziedzictwa

Helena Krasowska
Dostępność:
Publikacja dostępna
94,50 zł
85.05 / 1egz.
Oszczędzasz 10% (9,45 zł).
In stock
Wydanie:
1
Miejsce i rok wydania:
Warszawa 2024
Język publikacji:
polski
ISBN/ISSN:
978-83-67208-22-2
EAN:
9788367208222
Liczba stron:
482
Oprawa:
Twarda
Format:
17x23,5 cm
Waga:
1400 g
Sposób publikacji:
Druk
Typ publikacji:
Praca naukowa
Książka jest wynikiem pięcioletniego projektu badawczego. Nazwa regionu Naddniestrze pochodzi od terenu leżącego wzdłuż rzeki Dniestr i znaczy „ziemie nad Dniestrem”. Terytorium to leży na lewym brzegu Dniestru, a miasto Bendery na prawym brzegu tej rzeki. Naddniestrze zajmuje obszar 4 163 km², od strony Słoboda-Raszków i Raszkowa graniczy w Ukrainą. Obecnie liczba mieszkańców w Naddniestrzu coraz bardziej maleje. Naddniestrzańska Republika Mołdawska posiada swój rząd, parlament, prezydenta, banki, walutę, symbole państwowe i system szkolnictwa, nie jest natomiast uznawana na arenie międzynarodowej. Oficjalnymi językami Naddniestrza są: rosyjski, ukraiński i mołdawski.

Mniejszość polska w Naddniestrzu jest zróżnicowana. Przyczyną tego stanu rzeczy są historyczne, polityczne i społeczne następstwa. Na terytorium Naddniestrza mieszkają następujące grupy polskie, podzielone ze względu na miejsce urodzenia i polską tożsamość:
  • urodzeni w Słobodzie-Raszków;
  • urodzeni w Raszkowie;
  • potomkowie Polaków przybyłych z Małopolski, urodzeni w Rybnicy;
  • urodzeni na terenie współczesnej Ukrainy i Białorusi w różnych jej obwodach, często wówczas należących do Polski;
  • urodzeni w innych republikach Związku Radzieckiego.

Ze względu na różne miejsca urodzenia rozmówców lub ich rodziców grupa ta współcześnie nie wyróżnia się odrębnymi polskimi gwarami. Różnią się idiolekty poszczególnych osób, ze względu na miejsce urodzenia użytkowników języka. Nieliczna już grupa z najstarszego pokolenia mówi jeszcze po polsku, pozostali użytkownicy używają języka: raszkowskiego, słobodzkiego, chochłackiego, mieszanego, ukraińskiego lub rosyjskiego. Język polski wyuczony ma inną wartość, a także nosi inne cechy fonetyczno-fleksyjne i gramatyczne – może więc stać się przedmiotem badań w przyszłości.

Dzięki wsparciu różnych organizacji w Polsce mniejszość polska w Naddniestrzu mogła się odrodzić po 1990 roku. Przede wszystkim dzięki temu, że wówczas użytkowników języka polskiego i Polaków było zdecydowanie więcej niż obecnie. Odrodzenie polskiego życia kulturowego po 1990 roku na tym terenie nastąpiło dzięki temu, że zaczęli tam pracować księża z Polski. Dzięki nim polskość zaczęła się odradzać, powstawały organizacje polskie na tym terenie. To oni byli pomysłodawcami oraz założycielami wspólnot i organizacji polskich. Często na początku to kapłani uczyli języka polskiego, a potem organizowali nauczanie i pomoc w języku polskim. Książka zatem dokumentuje zanikające polskie dziedzictwo kulturowe na tym obszarze.

Książka pokazuje dynamikę polskości, która z jednej strony zanika wraz z odchodzącym starszym pokoleniem, a z drugiej strony, jest pielęgnowana dzięki wysiłkom polskich księży i aktywnie działających jednostek i organizacji. Zainteresuje każdego badacza Kresów i Polaków na Wschodzie: językoznawców, socjologów, etnografów, historyków, czy też politologów. Szczególną wartością jest to, że książka jest głosem tamtejszych ludzi.
Prof. Magdalena Dembińska, Université de Montréal

Książka przedstawia wyniki kilkuletnich badań terenowych na terenie całego Naddniestrza, które zostały oparte na wywiadach z przedstawicielami mniejszości polskiej, wypełnionych ankietach, na zebranych dokumentach. Zostały zarejestrowane zarówno historyczne, jak i teraźniejsze świadectwa polskości w Naddniestrzu, począwszy od czasów, kiedy ziemie naddniestrzańskie wchodziły w skład I Rzeczypospolitej po czasy obecnie funkcjonującego tam państwa de facto, kiedy następowało odrodzenie polskości.
Dr. hab. prof. KUL Marcin Kosienkowski, Katolicki Uniwersytet Jana Pawła II w Lublinie

Skala badań w ramach projektu (zarówno kwerendy naukowej, jak i badań społecznych) i przedstawionych wyników robi duże wrażenie, wskazuje, że praca ta wypełnia ważną lukę, zarówno w sferze wiedzy o życiu i kulturze Polaków, żyjących za wschodnimi granicami naszego Państwa, jak i w refleksji nad procesami społeczno-politycznymi w Europie Wschodniej.
Dr Piotr Oleksy, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Największa wartość materiału i powstałej publikacji polega na tym, że Autorce niejako w ostatniej chwili, gdy upływ czasu wymusza wymianę pokoleń, udało się odtworzyć rzetelny, wszechstronny i dynamiczny obraz tożsamości polskiej w regionie naddniestrzańskim. Praca ma nie tylko wymiar lingwistyczny, ale także historyczny i antropologiczny. Śmiało można uznać zebrany materiał za unikalny.
Dr hab. dr h.c. Bartłomiej Zdaniuk, Uniwersytet Warszawski, Ambasador RP w Republice Mołdawii (2017–2022)

Prof. dr hab. Helena Krasowska – specjalizuje się w problematyce związanej z dialektologią, socjolingwistyką, etnologią, folklorystyką. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień mniejszości narodowych i językowych, biografii językowych, pograniczy kulturowych, pamięci społecznej i jednostkowej. W Instytucie Slawistyki PAN po kolei uzyskała stopień doktora (2004), doktora habilitowanego i profesora PAN (2013), tytuł profesora (2023). Prowadzi badania i dokumentuje zanikające ślady kultury polskiej na Ukrainie, w Rumunii i w Republice Mołdawii. Z perspektywy dokumentacji dziedzictwa kulturowego, zastosowanych nowych środków badawczych i nowej metodologii jej prace są zdecydowanie nowatorskie i unikatowe.

Organizatorka licznych konferencji naukowych, spotkań, warsztatów, w tym Bukowińskich Festiwali Nauki. Autorka licznych monografii, m.in. Górale polscy na Bukowinie Karpackiej. Studium socjolingwistyczne i leksykalne (Warszawa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2006); Mniejszość polska na południowo-wschodniej Ukrainie (Warszawa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2012); Sytuacja Polaków na Ukrainie w związku z konfliktem zbrojnym (na przykładzie Bukowiny Karpackiej i Ukrainy Południowo-Wschodniej) (Warszawa, Muzeum Niepodległości, 2016); The Polish Minority in South-Eastern Ukraine (Warszawa, Instytut Slawistyki PAN, 2017); Języki mniejszości. Status – prestiż –dwujęzyczność – wielojęzyczność (Warszawa, Studium Europy Wschodniej UW, 2020; wydanie II poprawione, 2024); Polacy między Donem, Dniestrem a Prutem. Biografie językowe (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2022); Polish Highanders in Carpathian Bukovina: A Sociolinguistic and Lexical Study (Series: Sprach- und Kulturkontakte in Europas Mitte, Volume 18, Peter Lang 2024).

Zamknij
Jplayer
pixel