Prace Filologiczne LXXIX (PDF)

Tom otwiera wspomnienie Piotra Sobotki o śp. Profesorze Juriju Apresjanie zmarłym 12 maja 2024 roku, światowej sławy lingwiście, długoletnim członku Rady Naukowej naszego czasopisma. W dalszej części znajdują się artykuły będące pokłosiem konferencji z serii Dialog Pokoleń oraz teksty o zróżnicowanej tematyce nadesłane przez badaczy z ośrodków naukowych w Polsce.
Problematyki gwarowej dotyczy siedem tekstów: Katarzyny Sobolewskiej o Słowniku gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur jako nośniku treści kulturowych; Iwony Nowakowskiej-Kempny o obecności gwar w przepisach kulinarnych kuchni regionalnej, zarówno pisanych, jak i mówionych podczas konkursów regionalnych, które autorka interpretuje jako teksty kultury; Haliny Pelcowej o funkcjonowaniu wyrazu i pojęcia dom w świadomości najstarszych mieszkańców wsi; Ireny Jaros o gwarowym czasowniku chechłać; Justyny Kobus o wielkopolskich nazwach zwierząt o ciałach obłych, takich jak larwy, robaki, glisty; Renaty Kucharzyk o zwyczajach i słownictwie związanych ze spożywaniem alkoholu w kilku wsiach położonych na Pogórzu Ciężkowickim oraz Agnieszki Wełpy-Siudek o wpływie biografii językowej na znajomość mazurskiego języka kolateralnego, w dialektologii polskiej klasyfikowanego jako jedna z gwar dialektu mazowieckiego. Zagadnieniom historycznojęzykowym poświęcono cztery artykuły: Magdalena Klapper analizuje określenia osób dotkniętych ciężkimi schorzeniami bądź niepełnosprawnością w XIV–XV-wiecznych zabytkach językowych; Daria Ławrynow ukazuje ewolucję w ciągu wieków znaczenia leksemu kozak i jego pochodnych; Katarzyna Sicińska opisuje cechy XVIII-wiecznej polszczyzny południowokresowej odzwierciedlone w listach Szczęsnego Czackiego z Wołynia; Joanna Kuć charakteryzuje tzw. akty uszanowania, czyli XIX-wieczne prośby o błogosławieństwo, które kierowali do rodziców narzeczeni.
W nurt badań nad językowym i tekstowym obrazem świata wpisują się trzy prace: Agnieszka Klimas odtwarza językowy obraz zapisany w antroponimach; Katarzyna Kuligowska analizuje frazeologizmy i przysłowia używane w dawnych opisach polskich praktyk kulinarnych i konsumpcyjnych, które zawierają nazwy przypraw; Lucyna Bagińska podejmuje zagadnienie tekstowego przedstawienia kobiety we fragmencie powieści Olgi Tokarczuk Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy. Językoznawstwo stosowane reprezentują dwa opracowania: Moniki Kaźmierczak o giełkocie (inaczej mowie bezładnej), czyli wciąż mało znanym zaburzeniu mowy, oraz Matyldy Dobrosz i Natalii Siudzińskiej podejmujących próbę oceny poziomu umiejętności narracyjnych uczniów, którzy zamieszkują obszary wiejskie i wielkomiejskie.
Leksyki współczesnej polszczyzny dotyczą artykuły autorstwa: Jarosława Łachnika, który analizuje najnowsze słownictwo z pola tematycznego CZŁOWIEK (na podstawie zasobów Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego); Anny Romanik o internacjonalizmach z zakresu mody i kosmetologii oraz Agnieszki Grażul-Luft o słownictwie Jeziora osobliwości Krystyny Siesickiej.
W kolejnych tekstach Katarzyna Jachymek zajmuje się analizą narracyjną, Anna Kapuścińska porównuje semiotyczne mechanizmy reprezentacji w analogowej przestrzeni współczesnego miasta i w cyfrowej przestrzeni Internetu; natomiast Mariola Wołk opisuje specyficzny typ układów w rodzaju Się żyje!, Się pomaga!, ich właściwości semantyczne, pragmatyczne i prozodyczne.

Publikacja na licencji Creative Commons Attribution Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa (CC BY 4.0) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl/).

******

The volume opens with Piotr Sobotka's reminiscence about the late Professor Yuri Apresyan, who died on 12 May 2024, a world-renowned linguist and long-standing member of the Scientific Council of our journal. The following section contains articles that are the output of the Dialogue of Generations series of conferences, as well as texts on diverse topics submitted by researchers from scientific centres in Poland.
Seven texts deal with dialect issues: Katarzyna Sobolewska writes on the Dictionary of the Dialects of Ostródzkie, Warmia and Mazury as a carrier of cultural content; Iwona Nowakowska-Kempna – on the presence of dialects in the recipes of regional cuisine, both written and spoken during regional competitions, which the author interprets as cultural texts; Halina Pelcowa – on the functioning of the word and notion of the house/home (dom) in the consciousness of the oldest inhabitants of rural areas; Irena Jaros – on the dialect verb chechłać; Justyna Kobus – on the Greater Polish names of animals with round bodies, such as larvae, worms and hookworms; Renata Kucharzyk – on the customs and vocabulary related to alcohol consumption in several villages located in the Ciężkowice Foothills; and Agnieszka Wełpa-Siudek – on the impact of language biography on the knowledge of the Mazurian collateral language, classified in Polish dialectology as one of the Mazovian dialects.
Four articles are devoted to historical linguistic issues: Magdalena Klapper analyses the designations of people suffering from severe illnesses or disabilities in 14th–15th century linguistic monuments; Daria Ławrynow shows the evolution over the centuries of the meaning of the lexeme kozak and its derivatives; Katarzyna Sicińska describes the features of 18th-century southern-period Polish as reflected in the letters of Szczęsny Czacki from Wołyń; Joanna Kuć characterises the so-called ‘acts of honour’, i.e. 19th-century requests for blessings addressed by brides and grooms to their parents.
Three works are part of the current of research into the linguistic and textual picture of the world: Agnieszka Klimas reconstructs the linguistic picture recorded in anthroponyms; Katarzyna Kuligowska analyses phraseologisms and proverbs used in old descriptions of Polish cooking and consumption practices that contain the names of spices; Lucyna Bagińska takes up the issue of the textual representation of women in a fragment of Olga Tokarczuk's novel The Empusium: A Health Resort Horror Story.
Applied linguistics is represented by two studies: Monika Kaźmierczak’s paper on cluttering, a still little known speech disorder, and an article by Matylda Dobrosz and Natalia Siudzińska, who attempt to assess the level of narrative skills of elementary school students who live in rural and metropolitan areas.
The lexis of contemporary Polish is dealt with in articles by: Jarosław Łachnik, who analyses the latest vocabulary from the thematic field HUMAN BEING (based on the resources of the Language Observatory of the University of Warsaw); Anna Romanik on the internationalisms in fashion and cosmetology; and Agnieszka Grażul-Luft on the vocabulary of Krystyna Siesicka's Jezioro osobliwości.
In the following texts, Katarzyna Jachymek deals with narrative analysis; Anna Kapuścińska compares the semiotic mechanisms of representation in the analogue space of a contemporary city and in the digital space of the Internet; while Mariola Wołk describes a specific type of formations such as Się żyje!, Się pomaga! and their semantic, pragmatic and prosodic properties.

Keywords: linguistics, dialects, history of language, proverbs, internationalisms, lexis