Kurpie. Antropologiczno-historyczne studium kształtowania się tożsamości mieszkańców Puszczy Zielonej (EBOOK)

Autor przedstawia mechanizmy kształtowania się tożsamości kulturowej Kurpiów – społeczności zasiedlającej lesisty obszar północno-wschodniego Mazowsza od II poł. XVII w. Kluczową kategorią badawczą była pamięć rodzinna i zbiorowa oraz sposoby jej przekazywania. Dzięki niej Kurpie do dzisiaj zachowali rodzinny kapitał kulturowy oparty na przekazywaniu z pokolenia na pokolenia tradycyjnych wartości. W publikacji zostały wykorzystane (niekiedy po raz pierwszy) źródła archiwalne i pamiętnikarskie (począwszy od XVIII wieku), opracowania obrazujące „widzenie Kurpiów” z zewnątrz w dyskursie elitarnym (od 1 ćw. XIX w. po okres międzywojenny), dokumentacje i wyniki badań (po II wojnie światowej) oraz obserwacje własne autora i materiały z rozmów z wieloma lokalnymi autorytetami i ekspertami.

******

The Kurpies. The Anthropological and Historical Study of the Formation of the Identity of the Inhabitants of the Green Wilderness

The author presents the mechanisms of shaping the cultural identity of the Kurpies – a community inhabiting the forested area of north-eastern Mazovia since the second half of the 17th century. The key research category was family and collective memory and the ways of transmitting it. Thanks to it, the Kurpies have retained their family cultural capital based on the transmission of traditional values from generation to generation. The publication uses (sometimes for the first time) archival and memoir sources (starting in the 18th century), studies illustrating “the image of the Kurpies” as seen from the outside in the elite discourse (from the first quarter of the 19th century to the interwar period), documentation and research results (after World War II), as well as the author's own observations and materials from discussions with many local authorities and experts.

Keywords: Mazovia, the Kurpies, ethnographic region, identity, collective memory, discursive analysis.

[Prezentowana monografia] to znakomity (wzorcowy) przykład tego, w jaki sposób prowadzić badania terenowe, jak dobierać źródła, jak je analizować oraz w jaki sposób budować obiektywną narrację o terenie. Może być wykorzystywana zarówno w studiach nad regionami, jak też jako podręcznik w ramach zajęć z metodyki badań terenowych oraz pisarstwa etnograficznego. Krąg odbiorców publikacji zakreślam jednak znacznie szerzej – za ważną grupę uważam nauczycieli/edukatorów (w instytucjach kultury) pracujących w ramach edukacji regionalnej i edukacji muzealnej. Może to być dla nich ważne źródło do dziejów regionu, ale przede wszystkim dostarczające konkretny materiał, dobrze zreferowany i mogący być podstawą do przygotowywania lekcji/działań/wydarzeń wokół kultury kurpiowskiej.
Z recenzji dr hab. Anny Weroniki Brzezińskiej, prof. UAM

[…] autor od przeszło pół wieku był nie tylko bacznym obserwatorem, ale i uczestnikiem procesu kształtowania się tożsamości grupowej Kurpiów. Opisywał ją z punktu widzenia obserwatora, uczestnika i współpracownika. Tu upatrywałbym największej wartości prezentowanej pracy. Z wykształcenia autor jest etnografem i etnologiem. W końcowych dziesięcioleciach XX wieku wraz z całym pokoleniem badaczy przeszedł na pozycje antropologiczne. To i współpraca z innymi antropologami oraz socjologami, historykami i językoznawcami, obcowanie z ich dorobkiem naukowym pozwoliło mu na nowe spojrzenie na współczesne procesy kulturowe zachodzące na Kurpiowszczyźnie.
Z recenzji dr. hab. Zygmunta Kłodnickiego, prof. UŚ

Krzysztof Braun (ur. 1944) jest absolwentem Katedry Etnografii Uniwersytetu Warszawskiego (1971) oraz ukończył studia podyplomowe w zakresie planowania przestrzennego na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej (1976). Pracował w wielu instytucjach o charakterze naukowo-badawczym. Zajmował się badaniami terenowymi i organizacją nauki. W sferze jego zainteresowań leżą podziały regionalne i historyczne Polski, kultura religijna i społeczna mieszkańców Mazowsza i Podlasia oraz współczesność kulturowa północnych Kresów Rzeczypospolitej, głównie Wileńszczyzny. Niezmiennie czuje się mocno związany (od 1964) z macierzystym środowiskiem etnologicznym. Jest sekretarzem naukowym w Mazowieckim Towarzystwie Naukowym i redaktorem „Rocznika Mazowieckiego”.