Racjonalność i komunikacja. Filozoficzne podstawy teorii społecznej Jürgena Habermasa – PDF

Celem niniejszej książki jest ukazanie filozoficznych podstaw, na których wspiera się teoria komunikacji Habermasa. Istotę teoretycznego zamysłu twórcy Teorii działania komunikacyjnego należy, jak się zdaje, ująć w kategoriach zmiany paradygmatu, o czym zresztą przekonany jest sam jej autor. Nie chodzi przy tym o to, by posługiwać się tym wieloznacznym terminem w jakimś bardzo mocnym sensie, co mogłoby zostać uznane za podejrzaną i gołosłowną deklarację zasadniczych zmian w obrębie filozoficznego dyskursu. Używanie terminu paradygmat jest zasadne z kilku powodów.

Po pierwsze, chodzi o wyraźne uwypuklenie odejścia od tradycji filozofii świadomości. Po drugie – o wskazanie, że szczegółowa i zarazem krytyczna analiza złożonych relacji pomiędzy podmiotami życia społecznego wymaga zasadniczo nowego podejścia. Po trzecie wreszcie, komunikacyjna teoria racjonalności, łącząca dwa dobrze już ugruntowane w naukach społecznych paradygmaty – systemowy oraz Lebenswelt, wskazując na fundamentalne znaczenie racjonalności komunikacyjnej, wyznacza ramy konceptualne nowej teorii działania, na tyle odmiennej od swych poprzedniczek, że można tu mówić o zmianie paradygmatu.

Działanie, mówiąc najogólniej, w komunikacyjnie ustrukturowanym wymiarze intersubiektywności przestaje być dla podmiotów działaniem w oparciu o własny tylko świat wewnętrzny, lecz czerpie pojęcia, sensy, cele, motywacje i wyobrażenia z obszaru wspólnego wszystkim istotom uspołecznionym.
Tomasz Maślanka

Zobacz inne publikacje z serii: Socjologia i filozofia »

Zasadniczy rozdział pracy, poświęcony teorii działania komunikacyjnego, stanowi nie tylko rekonstrukcję poglądów samego Habermasa, ale wprowadza nas także w jego recepcję myśli teoretyków takich jak Max Weber, Georg Herbert Mead, John Austin czy Talcott Parsons, w spotkaniu z którymi frankfurcki filozof dopracowywał własną koncepcję. Autorowi udaje się tu, jak sądzę, odsłonięcie istoty zabiegów teoretycznych Habermasa: wypracowanie teorii działania komunikacyjnego ma stanowić nową teorię racjonalności, opartą na kategoriach intersubiektywności i argumentacji. Jest to w gruncie rzeczy teoria rozumu historycznego, abstrahująca jednocześnie od niekwestionowalnego prymatu tradycji, z którym mamy do czynienia w podejściu hermeneutycznym.
Andrzej Przyłębski

Dr Tomasz Maślanka (ur. 1976) – socjolog i filozof, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się socjologią i filozofią kultury, współczesną socjologią teoretyczną, myślą hermeneutyczną oraz kontrkulturą. W 2015 roku w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki prowadził badania nad polityką historyczną oraz transnarodową pamięcią w sferze publicznej w Polsce, Niemczech i Rosji. Autor m.in. książki Racjonalność i komunikacja. Filozoficzne podstawy teorii społecznej Jürgena Habermasa (WUW, Warszawa 2011) oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych.