Od Czeczenii do Somalilandu. Idea ochrony uchodźców w kontekście kultury organizacyjnej i prawnej Urzędu Wysokiego Komisarza do spraw Uchodźców

Przedmiotem pracy jest ewolucja idei ochrony uchodźców w ramach urzędu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR). Głównym celem jest zwrócenie uwagi na instytucjonalne problemy pomocy humanitarnej oraz kryzys motywacji pracujących w niej urzędników inspirowanych wartościami prawnymi i ogólnoludzkimi.

Autor szuka odpowiedzi na liczne pytania, m.in.: dlaczego system ochrony i pomocy humanitarnej dla uchodźców nie funkcjonuje zgodnie z założeniami planistów ONZ? Dlaczego ochrona i pomoc dla uchodźców, która z założenia ma być humanitarna, zazwyczaj nie spełnia oczekiwanych standardów? Prowadząc dociekania, Autor porusza tak różnorodne kwestie, jak antropologia prawa i kontrola społeczna, obrzędy i przekonanie o wysokim morale międzynarodowych urzędników służby cywilnej, którzy mają pomagać uchodźcom i otaczać ich opieką.

Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, ustanowiony w 1950 roku w celu sprawowania nadzoru nad zachowaniem przez państwa standardów ustanowionych w międzynarodowych konwencjach, ukazany jest w książce jako rodzaj antropologicznego plemienia, zamkniętej sekty z kręgu cywilizacji McŚwiata. Opisując egzotycznego obcego, Autor koncentruje się na „plemieniu UNHCR”, mającym swój język, sposoby gospodarowania, system kontroli społecznej, wierzenia i obrzędy. Badania etnograficzne prowadzone na Północnym Kaukazie, a następnie w Azji Środkowej, Turcji, Donbasie oraz Rogu Afryki były swoistym rytuałem przejścia dla Autora rozprawy, który z prawnika stał się antropologiem stosującym metodę badawczą autoetnografii w odniesieniu do zjawiska ochrony uchodźców.

******

From Chechnya to Somaliland: The Concept of Refugee Protection in the Context of the Organisational and Legal Culture of the Office of the High Commissioner for Refugees

The evolution of the concept of refugee protection within the office of the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). The aim of the publication is to portray the institutional challenges for humanitarian aid and the motivational crisis of its officials.

Keywords: UNHCR, autoethnography, humanitarian aid, refugee protection.

Dr Wojciech Trojan – długoletni prawnik w Urzędzie Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), etnolog, związany z Biurem UNHCR w Warszawie. W latach 1995–2002 uczestniczył w pracach legislacyjnych związanych z krajowym systemem ochrony międzynarodowej cudzoziemców. Pracując w UNHCR i w charakterze doradcy rządowego za granicą, zajmował się kwestiami legislacyjnymi dotyczącymi migracji m.in. w Rosji, Turcji oraz Chinach.

Uczestniczył też w operacjach pomocowych ONZ w Somalii, Tadżykistanie, Donbasie i na Północnym Kaukazie. Od 2014 roku jako niezależny ekspert wspomaga proces przekształceń azylowych w Turcji. Autor publikacji o ochronie cudzoziemców, krajach pochodzenia przymusowych migrantów i ich kulturze z uwzględnieniem obyczajów, relacji prawa zwyczajowego i prawa stanowionego.