W krzywym zwierciadle ironii i autoironii. O kobietach i mężczyznach nie wprost

Autorki opisują trzy eksperymenty z udziałem kobiet i mężczyzn, przeprowadzone w celu sprawdzenia, w jaki sposób płeć, samoocena i lęk wpływają na generowanie i postrzeganie ironii werbalnej oraz autoironii, a także tworzenie obrazu JA w tym procesie.

Z badań wynika, że wypowiedź ironiczna (krytyka przez pochwałę lub pochwała przez krytykę) funkcjonuje nie tylko na dwóch poziomach językowych: dosłownym i zamierzonym, lecz także w perspektywie dwóch płci. Ironia, chociaż etymologicznie „ona” (forma gramatycznie żeńska), jest raczej domeną mężczyzn. Są oni bardziej ironiczni niż kobiety i stosują ironię często na granicy żartu.

W przypadku kobiet ironia przybiera odcień złośliwości. Osoby o wyższej samoocenie i niższym poziomie lęku częściej posługują się autoironią. Autorki monografii zwracają szczególną uwagę na rolę emocji w przetwarzaniu ironii i posługiwaniu się nią. Na podstawie przeprowadzonych badań proponują koncepcję ironii jako obronnego mechanizmu autoregulacji.

******

The distorted lens of irony and self-mockery. A gender comparison

This book presents three psychological experiments on men and women. The goal was to establish how gender, self-esteem and anxiety impact the production and perception of verbal irony and self-mockery. Further, the research analyzes the role of non-verbal language in self-identification. The experiments show that irony (‘blame by praise’ or ‘praise by blame’) are not only hinged on two linguistic levels: literal and implied; but also on gender. Though the grammatical form of the Polish word irony (“ironia”) is feminine, we find it is used more by men. Men produce more irony than women and use it in a more playful way. For women, irony is associated with spitefulness. Higher self-esteem and lower anxiety are also predictors of the use of self-mockery. The authors place a special focus on the importance of emotions in irony use and processing. The results of this research allow for the presentation of a new model of irony as a defensive mechanism for self-regulation of emotion.

Keywords: irony, self-mockery, sex, gender, stereotype, self-esteem, anxiety, humour, emotions.

Zobacz inne publikacje z serii: Współczesne problemy psychologii »

Warto podkreślić, że przedstawione w pracy badania mają kompleksowy charakter. Dotyczą nie tylko sposobów tworzenia ironii, reagowania na nią i nadawania jej znaczenia, ale uwzględniają również takie czynniki, jak: płeć, aktywizację stereotypu płci oraz dodatkowe czynniki intrapsychiczne: płeć psychologiczną, lęk jako cechę i jako stan oraz poczucie własnej wartości.
Dr hab. Stefan Frydrychowicz, prof. AI

Praca jest dowodem na to, że badania ściśle psycholingwistyczne mogą mieć zastosowanie w innych dziedzinach psychologii, jak psychologia społeczna czy psychologia osobowości. I sądzę, że może być przydatną publikacją dla badaczy i studentów psychologii, socjologii i, jak myślę, językoznawstwa.
Prof. dr hab. Ida Kurcz

Dr Anna Milanowicz – doktor nauk społecznych w zakresie psychologii, psycholog, lingwistka. Absolwentka II Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Batorego w Warszawie.
Ukończyła psychologię oraz lingwistykę stosowaną na Uniwersytecie Warszawskim. Doktorat na Wydziale Psychologii UW pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Bokus obroniła w 2019 roku. Przez wiele lat związana zawodowo z Global Affairs Canada. Mówi biegle po angielsku, rosyjsku, francusku i włosku.
Autorka publikacji naukowych z zakresu psycholingwistyki i gender studies. Ma syna Alfiego. Na stałe mieszka w Londynie.

Prof. dr hab. Barbara Bokus – profesor nauk humanistycznych, psycholog, psycholingwista. W pracy badawczej szczególnie interesuje się dyskursem narracyjnym, procesami konstruowania wspólnego znaczenia w interakcjach, metaforyczną konceptualizacją pojęć oraz rozumieniem wypowiedzi ironicznych przez dzieci i dorosłych. Inicjatorka i redaktor naczelna (w latach 1997–2014) czasopisma "Psychology of Language and Communication" (obecnie honorowa redaktor naczelna).
Kierownik Zakładu Psycholingwistyki (1993–2013) i Katedry Psychologii Poznawczej (2002–2019) na Wydziale Psychologii UW. Współtwórczyni Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych (MISH) na Uniwersytecie Warszawskim. Kierownik Międzyuczelnianego Programu Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich Akademii »Artes Liberales«. Autorka, współautorka i redaktor naukowy wielu książek i artykułów (zob. http://psych.uw.edu.pl/o-nas/pracownicy/prof.-dr-hab.-barbara-bokus/).